ترکیه در آستانه انفجار

منبع: aei
مترجم: بهنام زارعی

۱۸ سال پیش حزب عدالت و توسعه AKP با ریاست رجب طیب اردوغان ساختار سکولار ترکیه را شوکه کرد و قدرت را در دست گرفت. اینکه اسلامگرایان بیشتر کرسی‌های پارلمان را بدست آوردند به دلیل گرایشات مذهبی مردم نبود بلکه آنها از فساد اداری و سوء مدیریت مالی سیاستمداران وقت بیزار بودند. طی ۱۸ ماه گذشته ترکیه تمام ذخایر خارجی خود را از دست داد. در ماه فوریه ۲۰۰۱ در یک روز لیر ترکیه یک سوم ارزش خود در مقابل دلار آمریکا را از دست داده بود.

بازگشت سریع به زمان حال: در حالی که روزی طبقه متوسط سکولار حکایت‌هایی از فساد مالی اردوغان می‌دیدند. امروزه رئیس‌جمهور میلیاردر این افتخار بی‌شرمانه را دارد که به فاسدترین رئیس‌جمهور تاریخ معاصر ترکیه تبدیل شود. ممکن بود ترک‌ها این را نادیده بگیرند اگر در رنج و بدبختی نبودند. کاهش ارزش لیر ترکیه در هفته گذشته بدترین عملکرد خود را دو دهه اخیر داشته است. در حالی که ممکن است اردوغان ساختار و سازوکار را بخاطر کاهش ارزش لیر سرزنش کند اما دیکتاتوری خفقان‌آور او دیگر نمی‌تواند از پاسخگویی شانه خالی کند. به نظر می‌رسد تلاش روزافزون او برای دامن زدن به درگیری‌های منطقه‌ای برای این است تا خود را در لوای ناسیونالیستی بپیچاند تا افکار عمومی ترکیه را از شکست رهبری خود منحرف سازد. مطمئنا اردوغان آگاه است که شکست حزبش در استانبول در انتخابات شهرداری‌ها در سال ۲۰۱۹ همزمان بود با کاهش ارزش لیر ترکیه. 

هنگامی که اردوغان یونان، قبرس، سوریه، عراق، مصر، اسرائیل و ارمنستان را تهدید می‌کند به لیست طولانی دیکتاتورانی می‌پیوندد که تلاش می‌کنند با جنگ‌افروزی افکار عمومی را از شکست اقتصادی و فساد داخلی منحرف کنند. مطمئنا این در مورد سیاد بری (محمد زیادباره.م) رئیس‌جمهور پیشین سومالی که در سال ۱۹۷۷ دستور حمله به اتیوپی را داد نیز صادق است. آشفتگی اقتصادی دلیلی بود تا لئوپولدو ‌گالتییری رئیس‌جمهور آرژانتین در سال ۱۹۸۲ به جزایر فالکلند حمله کند. صدام حسین نیز سال ۱۹۹۰ دستور داد به کویت حمله کنند و منابع آنها را به غارت ببرند تا حفره اقتصادی‌ای که خود ایجاد کرده بود را پر کنند. سرانجام هرکدام از این رهبران در تبعید، زندان و یا با چوبه دار به کار خود پایان دادند. 

اردوغان اشتباه خواهد کرد اگر فکر کند که او شخصی متفاوت است در تاریخ: جامعه تجار و بازگانان تا حد زیادی او را تنها گذاشته‌اند. کوردها که زمانی محافظه‌کاری مذهبی اردوغان را نقطه اشتراکی یافته بودند بخاطر خصومت‌های قومی و نژادی اردوغان به او‌ پشت کرده‌اند. اسلامگرایی سنی اردوغان اقلیت ۲۵ درصدی شیعه‌های علوی را وادار کرده است که به اپوزسیون نزدیک شوند. همچنین اردوغان نمی‌تواند انتظار داشته باشد که خانواده و دوستان ۱۰۰ هزار مخالف سیاسی که آنها را به زندان انداخته است از او حمایت کنند. فشار‌ها در حال افزایش است و در صورت عدم وجود آزادی معناداری ترکیه منفجر خواهد شد. به نظر می رسد کسانی که توسط اردوغان قربانی شده‌اند، چه در داخل ترکیه و چه در خارج از آن، برای آن روز برنامه‌ریزی کنند. 
در سال ۲۰۰۹ اردوغان در دفاع از عمرالبشر دیکتاتور سودان که به دلیل کشار غیرنظامیان در دارفور توسط دادگاه بین‌المللی کیفری به نسل‌کشی متهم شده بود، با کنایه گفت: «هیچ مسلمانی نمی‌تواند نسل‌کشی کند»، این البته بی‌معنی است اما نشان‌دهنده این باور اردوغان است که کشتار و نسل‌کشی قومی مسلمانان غیر سنی مجاز است. 

این باور‌ و اقداماتِ ناشی از آن است که باید اساس کیفرخواست و اتهامات علیه اردوغان در دادگاه کیفری بین‌المللی باشد. در حالیکه دنیا بشار اسد، رئیس‌جمهور سوریه را بخاطر کشتار غیرنظامیان در حلب سرزنش و مورد انتقاد قرار داد، تصاویر ماهواره‌ای و شهادت شاهدان عینی نشان می‌دهد که اردوغان همان کارها را در نصیبین، جزیره و سوور (دیاربکر .م) انجام داده است. در خارج از مرزهای ترکیه نیز شواهد زیادی در مورد پاکسازی قومی در عفرین و سایر مناطق شمال سوریه وجود دارد: تخریب گورستان‌ها و سمبل‌های فرهنگی کوردها در مبارزه با تروریسم جای نمی‌گیرد. همچنان میراث ترکیه در حمایت از داعش نیز در مقابل چشمان است. 

در دسامبر سال ۲۰۱۹، من به عنوان مهمان کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل از شهر عمدتا ایزدی سنونی در شمال‌غربی عراق و ۱۰ کیلومتری مرز سوریه بازدید کردم. ایزدی‌ها و میانجیگرهای عرب از شواهدی صحبت کردند که نشان می‌داد دختر‌های ایزدی که به عنوان برده اسیر شده‌اند در سوریه و در مناطق تحت کنترل نیروهای تحت حمایت ترکیه و در داخل مرزهای ترکیه نگهداری می‌شوند. جنایات اخیر علیه ارمنی‌ها به سادگی به کیفرخواست بالقوه اضافه می‌شود. همچنین ممکن است ترکیه جنایات اخیر را با پاکسازی قومی در واروشا در شمال قبرس تکمیل کند. 

اردوغان چه در داخل و چه در سطح بین‌المللی انگیزه‌ی انتقام‌جویی دارد. به جای درس گرفتن از برکناری استاد اسلامگرای خود نجم‌الدین اربکان‌ در سال ۱۹۹۷ و یا زندانی شدن خودش در سال ۱۹۹۹، اردوغان قانون را برای انتقام از کسانی که به او و یا همفکرانش بی‌احترامی کرده‌اند بکار می‌برد. از نظر بین‌المللی نیز،  او نه تنها خود را تصحیح کننده اشتباهات مفروض در پیمان لوزان می بیند، بلکه انحطاط امپراطوری عثمانی طی قرن‌های متمادی و پیش از سقوط  می‌داند. 

اتحادیه اروپا با امید پایان دادن نزاع ها و جنگ های متمادی تشکیل شد. پاسخگویی به اردوغان‌ چرخه انتقام دیگری نخواهد داشت زیرا نسل بعدی رهبران ترکیه-کسانی که اکنون در زندان هستند-از نظم لیبرال [استقرار یافته] پس از جنگ جهانی دوم که اروپا آن را گرامی می‌دارد استقبال می‌کنند در حالیکه اردوغان با تحقیر با آن رفتار می‌کند. کیفرخواست اردوغان نشان می‌دهد که حاکمیت قانون و نظم لیبرال بین‌المللی همیشه بر بلندپروازی دیکتاتورهای فاسدی که به دنبال نابودی آنها هستند پیروز خواهد شد. زمان آن فرا رسیده است.