کۆگفتگۆی ئایەندەی رۆژهەڵاتی کوردستان - سازمانی خەباتی کوردستانی ئێران

دوابەدوای بەرز بوونەوەی شەپۆلی ناڕەزایەتیەکان لە ئێران و کوردستان و سەرکوتی ئەم ناڕەزایەتیانە لە لایەن بەرپرسانی کۆماری ئیسلامی ئێرانەوە، ناوەندی نووچە و شرۆڤەی رۆژ هەوڵی داوە لە رێگەی ئاڕاستە کردنی پرسیار لە سەرجەم حزبە چالاکەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان، شرۆڤە و روانگەی ئەم حزبانە بە نیسبەت ئەم رووداوانە و هاوکات بەرنامەیان بۆ داهاتووی رۆژهەڵاتی کوردستانەوە زیاتر شی بکاتەوە. لە دووهەمین وتووێژ لە زنجیرە وتووێژەکانی ئایەندەی رۆژهەڵاتی کوردستان پرسیارەکان ئاڕاستەی "کامیل نورانی فەرد" ئەندامی دەفتەری سیاسی سازمانی خەباتی کوردستانی ئێران کراوە؛ ئەم دیدارە پێش تیروری "قاسم سولێمانی و ابومهدی موهەندس" و دەرنەنجامەکانی ئەنجامدراوە .

لە کۆتای مانگی خەزەڵوەردا گرانبوونی لەناکاوی نرخی بەنزین بە بڕیاری کاربەدەستانی ئێران، ناڕەزایەتی برینی هەموو گەلانی ئێرانی لێکەوتەوە. کۆماری ئیسلامی ئێران بەشێوەی توند و بێ بەزەیانە بەرهەڵستی خەڵکی نارازی بوویەوە. لە ئاکامی توندوتیژی دام و دەزگا ئەمنی و سەربازییەکاندا دەیان خۆوڵاتی ڕۆژهەڵاتی کوردستان گیانیان لەدەستدا. سەدان کەس بریندار بوون و سەدان کەسیش گیراون یا بۆ لێپێچینەوە پەلکێشی ناوەندە ئەمنییەکان کراون. ئێستا دۆخێکی نا یاسایی و ئەمنی تر لە جاران لە ڕۆژهەڵات حاکمە.بۆچی کاردانەوەی ئۆپۆزیسیۆنی کوردی و تەنانەت ئێرانیش سنووردار بوو به شێوەگەلی زارەکی و نووسراو و چالاکی لە باشووری کوردستان و تاراوگە. هەندێ کەس لەم ڕەهەندەوە ناڕەزایەتیان هەبوو. با لەم ڕوانگەیەوە چاو لێبکەن. ئەگەر پێشمەرگە پارێزەری تاکی ڕۆژهەڵاتی کوردستانه، ئەی بۆچی ئیمکان یا ویستی ئەمەی نییە؟ ڕوانگەی ئێوە بە نیسبەت ئەم پرسە چییە؟

کامیل نورانی فەرد: وەلامی ئەو پرسیارە خوێندەوەێكی گشتی لە كۆی روداوەكان و دۆخی ئێران و مێژووی دسەڵاتداریەتی ئاخوندان و سیاسەتی نیونەتەوەیی لەهەمبەر ئەو دەسەڵاتەی پێویستە. گرینگە سەرەتا بزانین كێشە و ئاریشەكانی سیستەم لە چ قۆناغێكدایە و دوورەدیمەنی كێشەكانیش بەرەو كوێ دەچێ. بێگومان ئەو دۆخەی كە نارەزایەتیەكانی ئەم دواییەی لێكەوتەوە  لە ئاكامی ئەو سیاسەتە هەڵانەن كە دەسەلات لە ئێران گرتوونیە بەر و سەر لەنوێ سەرهەلدانەوەی گەمارۆكان و زیاتر كردنی فشارەكان لە لایەن كۆشكی سپی، سیستەمی لەگەڵ قۆناغێكی نوێ رووبەروو كردووە كە پێی دەوترێ‌ دۆخی (دارمانی ئابووری) و ئەو رەوتی ناجێگیر بوونی نرخەكان و گران بوونی پێداویستیەكان لەو قۆناغە نوێیە دا تەنیا بە بەنزین کۆتایی نابە، بەڵكو زۆربەی نزیك بە تەواوی كەل و پەل و پیداویستیە سەرەتاییەكانی  رۆژانەی خەڵك دەگریتەوەو دەبێ چاوەرێی دۆخێكی خەماوی تر بین، دیارە ئەو راستیەش لەلای دەسەڵات وون نییە و تەنانەت هێندێك ئامادەكارییان بۆ رووبەرووبوونەوەی تەقینەوەی رقی خەڵك لە وەها حالەتێكیش دا كردبۆوە و گرتنە بەری رێوشوینەكانی پچراندنی ئینتەرنێت و كوشتاری خەڵك بەرنامەی پێش وەختی بۆ دارێژرابوو. خەڵك لە ئێران لە دەسەڵات بێزار بوونە و بێگومان ئەو دۆخە بەردەوامی دەبێ و لەو قۆناغە نوێیە خەڵك پەرە بە شكل و پانتایی نارەزایەتیەكانیان دەدەن. 

شیكردنەوە و خوێندنەوەی ئێمە بۆ نارەزایەتیەكان، بەمجۆرە نییە  كە پیمانوابێ ئەوە بیزاریەكی كاتی و كتوپرە، بەڵكو پیمانوایە كە لەم قۆناغە نوێیە كە گەرانەوەی بۆ نییە، ئێمە شاهیدی جم و جوڵی زیاتری ئیعترازی و بەرفراوانبوونەوەی خۆپیشاندانەكان دەبین و داهاتووش بۆ دەسەڵات لێل دەبینین و لە بەرانبەردا بۆ جەماوەرو بۆ بۆ خەباتی رزگاریخوازانە بە روون دەبین و هەر بەو خوێندنەوەش پێمانوایە بەشداری راستەوخۆی هێزی پێشمەرگە و هێزی چەكدار (لە ئێستا) دا گونجاو نابێ  و تەنانەت بەجۆرێك بە وەرێخستنی شانتاژ و پروپاگەندەی درۆ، هەوڵی پاساوهێنانەوە بۆ سەركووت و جینایەتی زیاتر  لە ژێر ناوی  روبەرووبوونەوەی هێزی چەكدارو پێشمەرگە نەك هاوەلاتی مەدەنی دەدەن.   سەرەرای ئەو راستیەش نابێ فەرامۆشی بكەین ئەوانەی رژاونەتە سەر شەقام بەشێكیان لە لایەنگرو ئەندامی  رێكخراوەسیاسیەكانی كوردن و سەمپاتیان بۆ رەوتە سیاسیەكان هەیە و لەچوارچیوەی تەشكیلات و رێكخستنی ناوخوی حیزب و سازمانەكان  خۆیان پێناسە دەكەن. 
 

ئایا پێتان وانییە ڕووداوەکانی خەزەڵوەر دەرخەری ئەوەبوو کە ئۆپۆزیسیۆنی کۆماری ئیسلامی بەگشتیی لە دۆخێکی لاوازدایە و ئامادەی ئەوەی تێدانییە لەکاتی پێویست موداخلەی بارودۆخی ناوخۆ بکات؟

کامیل نورانی فەرد: من لەگەڵ ئەو بۆچوونە نیم كە لەكۆی روداوەكان پلەی  (لاواز) بدرێ‌ بە ئۆپۆزسیون و بە لاواز لەقەلەم بدرێ‌. پێش هەموو شتێك بوونی نارەزایەتیەكان نیشانەی بەهێزی ئۆپۆزسیونە، ئەگەر گۆڕەپاتی سیاسی دابەش بكەین بە سەر دوو بەرەی دەسەلات و بەرەی ئۆپۆزسیون ، بێ شك بوونی نارەزایەتی لە سیستەم وەك خالێكی ئەرینی بۆ ئۆپۆزسیون دێتە ئەژمار بەواتای ئەوە دێ‌ ئەو گوتارەی ئۆپۆزسیون داكۆكی و نوێنەرایەتی دەكات، لەناو خەڵك پەرەی سەندووە و وەڵامی پێدراوەتەوە. كەواتە ئەوە بۆ خوی نوقتەیێكی بەقوەتە بۆ ئۆپۆزسیونی رژیمی ئاخوندی كە ئەمرۆكە خەڵك بەتەواوی لە كوی سیستەم بێزارن و  دەسەڵات هیچ جۆرە مەشروعیەتێكی سیاسی نەماوە. بەڵام ئەو راستیەش ناكرێ‌ چاومان دابخات لەراست كەم وكوری و خالە نەرێنیەكان، بێگومان هەم لەكۆی گشتی و هەمیش بەتاك جەریانە سیاسیەكان خاوەنی هەڵە و كەم و كورین و نەبوونی هاوكاریی و بەرەیێكی ئۆپۆزسیون دیارترینی ئەو خاڵە مەنفیەیە كە دەتوانین ئاماژەی پێ بكەین. 

ئێوە لە ئێستادا پەیوەندیەکی باشتان لەگەڵ رێکخراوی مۆجاهدینی خەڵک هەیە و بەشێکیشن لە شەورای میللی مۆقاومەت، ئایا روانگەی ئێوەش سەبارەت بەو ئاڵۆزیانەی دوایی وەک مۆجاهێدینی خەڵکە یان خوێندنەوەی ئێوە جیاوازە؟

کامیل نورانی فەرد:  ئێمە  هاوپەیمانی سازمانی موجاهیدینی خەڵق و  شۆرای میللی موقاومەتین ولە سەر چەندین خاڵ دۆستایەتی و هاوپەیمانیمان ئیمزا كردوە. دیارە سازمانی خەباتی كوردستان خاوەنی بەرنامە و ستراتژییەكی سیاسی و رێكخراوەییی تایبەت بە خۆیەتی و لەسەر ئەساسی ئەو سیاسەت و بەرنامەیە ، هەڵویست و سیاسەتەكانی رۆژانەی خۆی دادەرێژێ و تەبایی هەلویست و بەرنامەكانمان لەگەڵ ئوسوڵ و بنەرەت و ستراتژییە بنچینەییەکانمان، هێلی سوورن بۆ تەشكیلات و هەرگیز لە پێناو بەرژوەندیی حیزبی پێ لەسەر ئەو بنەمایانەی تەشكیلاتەكەمانی لەسەر بونیاد نراوە، نانێین.  ئێمە كۆی دەسەڵات بە یەك چاو دەبینین و باوەرمان بەو راستیە هەیە كە هیچ جۆرە گۆرانكارییەك بە لایەنی ئەرینی لە دەسەڵاتی ئاخوندان روونادا  و تاكە چارەسەر رووخان و نەمانی ئەو دەسەلاتەیە و كار بو ئەو بەرنامە و خەتە سیاسیە دەكەین و دۆست و هاوپەمانەكانیشمان لەدەوری ئەو دیسكۆرسە دەبینینەوە . بە نیسبەت روانگەمان بەدیاری كراوی نازانم مەبەستتان چیە بەڵام ئیمە پێمانوایە خەڵك تەنیا هاواریان بۆ نرخی بەنزین نەبوو بەڵكو تەواویەتی ئەو نیزامەیان ناوێ‌ و حاستی جینایەتی دەسەلات  گەیشتووتە قۆناغێك كە ئیتر مەوداێك بۆ فێڵ و شانۆی گالتەجارانەی وەك بەرەی نەرم و ئیسلاح و ریفۆرم نەماوە و خەڵك بە یەك دەنگ هاواری رووخانی دەسەڵات دەكەن. 

زۆۆرجار سەرانی رێکخراوی مۆجاهدینی خەڵک باسیان لە مافی نەتەوەکانیتری ئێران و پرۆژەکانیان بۆ چەسپاندنی ئەو مافانە کردووە، بە بڕوای ئێوە ئایا ئەم قسانە درووشمن یان بە کردەوە بەرنامەیکیان هەیە و دان بە مافی نەتەوەکاندا دەنێن؟

کامیل نورانی فەرد: روانگە و بەرنامەی سازمانی موجاهیدینی خەڵك بە نیسبەت مافی گەلانی ئێران یەكێك لەو نوقتە بەهیزانەیەتی كە جیاكارییەك لەنیوان خۆی و هەموو ئۆپۆزسیونی سەرانسەری دا دروست دەكات و بەرنامەی موجاهیدین بەنیسبەت ئەو بابەتە زۆر بویرانە بووە و ئەگەر ئۆپۆزسیونی بەناو دیموكرات و هەزار پاشناوی زریقەدار تەنانەت بە ئیستاشەوە بە ترس و پارێزەوە باسی كێشەیێك بەناوی ستەمی نەتەوەیی و مافی نەتەوایەتی دەكەن و زۆرجار وەك دەسەلاتی ئاخوندی بیردەكەنەوە،  ئەوە سازمانی موجاهیدین و شۆرای میللی موقاوەمەتی ئێران زیاتر لە ۴۰ سالە بە پەسەندكراوێك مافی خودمختاریان بۆ خەڵكی كوردستان بە رەسمی ناسیوە و سەرەرای ئەوەش باسی مافی گەلانی ئێران بە ئاشكرا لە كۆبوونەوە و ئاكسیون و ناوەندە سیاسیەكانیان دەكەن و بەرنامەشیان بۆ جیبەجێ كردنی راگەیاندووە. 

لە سەرووبەندی ئاڵۆزیەکان ئێوەش وەکوو حزبەکانیتر لەسەر گۆڕەپانی کوردستان بەکردەوە کاردانەوەیەکتان بە نیسبەتی ڕووداوەکانی ناوخۆی ئێران و ڕۆژهەڵاتی کوردستان نەبوو و لە هەندێ لێدوان و بەیانییەدا قەتیس مایەوە. ئایا ئەمە نیشانەی ئەوە نەبوو کە ئێوە ئامادەیی ئەوەتان تێدا نییە لە هەلوومەرجێکی ئاڵۆزدا مۆداخلەی دۆخەکە بکەن؟ 

کامیل نورانی فەرد: بەراستی من لەگەڵ ئەو دابەش كاری و جیاكردنەوەی خەلكَ و حیزبەكان نیم. ئێمە دەبێ كۆی خەڵكی ئازادی ویست لەتاراوگە و ناوخۆ و حیزبەكان لە بازنەی جۆلانەوەی رزگاریخوازانە دا ببینین كە هەر بەشە ئەرك و كارێكی دیاری كراوی هەیە .  سالیانێكی زۆرە ئەو خویندنەوە هەڵەیە بلاودەكرێتەوە كە حیزبەكان تاكە رزگاریدەرن و ئەوە ئەركی ئەوانە، لەكاتیكدا كە رزگاریدەر خەڵكن و حیزبەكانیش دواجار وەك بەشیك لە خەڵك دەور دەگێرین ، دیارە سازمان و حیزبەكان  هێزێكی گیانفدای تەیاریان هەیە كە لە كاتی پێویست كەڵكیان لێوەردەگیرێ‌ و هەروەها لە ئاستی نیونەتەوەییش دەستی والایە بو دەور گێران. كەواتە بەو خویندنەوەیە بەراستی هەلەیێك رووی نەداوە  و هەر سی بەشەكە گریدراوی یەكن و راستەوخو دەبێ هیز لەیەكتر وەربگرن و پرۆسەكە ببەنە پێشەوە و ئەوەی كە بیندراویشە هەر ئەوەیە و ئەوانەی لەسەر شەقامن پێشمەرگەن ، پێشمەرگە هەر ئەوە نییە چەكی پێ بێ و لەناو حیزبەكان بێ  ئەوە ئەو خویندنەوە دروستەیە كە پێویستە كار بۆ پەرەپیدانی بكرێ‌ و خەڵك بەرپرسیار بكرێ‌  لەدۆخی كۆمەڵگا و لەچاوەروانی دا نەمێنتەوە و  سەرجەم شۆڕش و راپەرینەكانیش لەسەر دەستی خەڵك كراون و هیزە چەكدارەكانیش توانیویانە دەوری خۆیان بگیرن، من دووبارە لەسەر ئەوە پیداگری دەكەمەوە لە ئیستا دا ناردنەوەی هیزی پێشمەرگە وەك یەكەێكی چەكدار كارێكی هەڵەیە و یارمەتیدەر نابێ و بەو پێیەش ئەگەر پێوەری نائامادە بوونەكە لە پرسیاری بەرێزتان ئەوە بێ كە من بە هەڵەی دەزانم و رەدی دەكەمەوە. 

لە دوو ساڵی رابردوودا هەندێک لە پارتەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان لەگەڵ بەرپرسانی کۆماری ئیسلامی کەوتنە وتووێژەوە و وەک دەگوترێت ئەم وتووێژانە هێشتاش بەردەوامن، هەڵوێستی ئێوە بەرانبەر بەم هەوڵە دیپلۆماسیانە چیە، گەلۆ ئاکامێکی دەبێت؟

کامیل نورانی فەرد: سازمانی خەبات تەشکیلاتیکی رووخانخوازە و بێگومان لەگەڵ ئاشکرابوونی ئەو هەوڵانەش هەڵویستی خۆمان بەنیسبەت زیانباربوونی پرۆسەکە نەشاردەوە. ئێمە بە ناسینی ناوەرۆکی دەسەلاتی ئاخوندی لەئێران هەر جۆرە دانووستان و ووتوێژێک بەزیانبار دەزانین و پێمانوایە تەنیا دەسەلات سوود لەو رەوتە دەبینێ و زیاتریش هەوڵی لەخشتە بردنی جولانەوەی رزگاریخوازیی و درووستکردنی شیواویەکی سیاسی لەرەوتی خەباتی لایەنەكان دەدا. هەموو روداوەکانی کۆمەڵگای ئێران و کوردستانیش ئەو راستیەمان پێشاندەدا کە رەوتی دانووستان رەوتێکی ناپەسەندو شکستخواردوو و ناتەبا لەگەڵ ویستی کۆمەڵگایە. ئەو دەسەلاتە ناتوانێ هیچ کرانەوەێک بەلایەنی باشی بەرەورووی خەڵکدا بکاتەوە و هەر جۆرە گۆرینێک بەواتای دەرهێنانی خشتێک لەدیواری لەرزۆک و بەلاداهاتوویەتی و هەر بۆیە پێمانوایە پروسەی دانووستانەکە نەک سوودێکی نابێ بەڵکو زیانی بو حیزبەکان و بەگشتیش بۆ جولانەوەکەو جەماوەری كوردستان بە گشتی دەبێ.

خەبات یەکێک لەو حزبانە بوو کە لە دامەزراندنی ناوەندی هاوکاری حزبەکانی رۆژهەڵات بەشدار بوو، ئایا ئەمەش پەیوەندی بەو وتووێژە نهێنیانەوە بوو کە لە ئارادا بوون یان هۆکاری تری لە پشتەوە بوو؟ هاوکات بۆ دوای ماوەیەک لە ئەندامیەتی ئەم ناوەندە کشانەوە؟

کامیل نورانی فەرد: ئێمە ماوەی یەکساڵ لەگەڵ ناوەندی هاوکاریی هەر لەدانانی بەردی بناغەی تا کاتی هەڵوەشاندنەوەی یەکلایەنەی خۆمان کارمان کرد . بێ ئینسافیە ئەگەر باسی ئەدای درووستی کارکردنی ناوەند لەسەرتاوە نەکرێ و ئێمە ئەو مێژووی یەکساڵە بەشانازییەکی گەورە دەبینین لەمێژووی هاوکاریی و هاوخەباتی حیزب ولایەنەکان لەگەڵ یەکتری. کارکردن بەروحی یەکترقبوولکردن و رێزی بەرانبەر و یەکتر خویندنەوە و رێز بۆ جوراوجوری سەلیقەیی وحیزبی و پاراستنی ئوسوڵ و بنەما پەسەندکراوەکانمان و کارکردن لەخەتێکی سیاسی هاوبەش بەروحێکی نەتەوەییانە لەوخاڵە بەهێزانە بوون کە ئێمە لەماوەی سەرەتای کارکردنمان بینیمان. بەلام بە داخەوە ئەو رەوتە بە لارێداچوو و پێشیێلکاریی لەبەند و مادە پەسەندکراوەکانمان و هەستی خۆفەرزکردن و نەخویندنەوەی یەکتر سەری هەڵدا و بوو بەهۆکاری لێکترازانمان. پرسی وتوویژ لەو باسانە بوو کە موناقەشەێکی زۆری لەکۆبوونەوەکانی کۆتایی لەسەرکرا. بابەتێکی هەستیار بوو و ناتەبایی و پارادوکسێکی لەبەرنامەی سیاسی ناوەند درووست کردبوو ، لەکاتێکدا کە درووشمی سەرەکی ناوەند رووخانی دەسەلات بوو باسی وتوویژ و دانووستان دەکرا،کە ئەوە لەباری ئوسولی سیاسیەوە هەڵەێکی زەقبوو و هەروەها پێچەوانەی بڕیارو رێكەوتنە سەرەتاییەكانی نێوانمان بوو. لە لاێكی دیكەوە  قەرار بوو باسەکان بەرێکەوتنی گشتی بێ، بەلام دوایی باسی دەنگدان و کەمینە و زۆرینە ئەکرا. قەراربوو ناوەند پردێک بێ بو درووستکردنی بەرەییکی بەرفراونتری کوردستانی بە بەشداری هەموو حیزبەکان بەڵام بەپەسەند کردنی بنەما گشتیەکان بەعەمەلی دەرگا بەرووی حیزبەکان داخرا،چوونکە هیچ حیزبێکی خاوەن ئوسول ناچێتە، ناو توافق و هاوکارییەک کە هیچ جۆرە رەوڵێکی لەدارشتنی خەتی سیاسیەکەیدا نەبێ. ئەوانە و کۆمەڵێک هۆکاری تر ئێمەیان ناچارکرد بەپێچەوانەی مەیل و پێخۆشبوونی خۆمان لەناوەند ببێینە دەر.

لە کوردیدا دەڵێ دەستەڵات تاسەر نییەبۆ کەس. لە ئەگەری ڕوودانی ئاڵووگۆڕیکیتر یان لاوازبوونی دەستەڵات یا ڕوخانی کۆماری ئیسلامی لە داهاتوودا، پلان و ستراتیژتان چییە؟ یەکەم هەنگاوەکان چی دەبن؟

کامیل نورانی فەرد: لەراستی دا كە وترا پلان و بەرنامە ئەبێ پێش وەخت دابرێژرێ‌ و لە كاتی روودانەكە ئەبێ كار بۆ جێبەجێ كردنی پلانەكان بكرێ‌. ئێمە باس لە بابەتێكی گشتگیر و بەرفراوانی  بەرنامە و پلان بۆ قۆناغی دوای رزگاری و ئیدارەی داهاتووی كوردستان دەكەین كە ئەوەش بابەتێكی هەمەگیر و گشتیە و بەو پییەش پێویستی بە بەرنامە و ستراتیژی گشتگیر هەیە و پێویستە هەموو رەوتە سیاسی و فكرییەكان لەو پێناوەدا هاوفكری و بەرنامەیان هەبێ و بە هاوبەشی كاری بۆ بكرێ‌. ئەوەی كە زەرورە پێویستە كار بۆ پاراستنی دەسكەوتەكان و كەمكردنەوەی زیانەكانی دۆخی دوای شۆرش و گۆرانی قول و بنەرەتی بكرێ‌ و پلان و ئامادەكاری بۆ گواستنەوەی دەسەلات و هێز بۆ خاوەنی راستەقینەی واتە خەڵك بكرێ‌ و بەستێنی هەلبژاردنی ئازاد و دیموكراتیك لەبار بكرێ‌ و تا ئەو كاتەش ئەركی حكوومەتی گوازەرەوەیە ئاسایش و تەناهی و پاراستنی مولك و ماڵ و داهاتی گشتی  كۆمەڵگا بگریتە ئەستۆ و رێگە لە ئالۆزی و روداوی نەخوازراو بگرێ‌ . پێویستە هەر لە ئێستاوە رەوتە سیاسیەكان لەدەوری پلاتفۆرمێكی هاوبەشی دیموكراتیك بە تەوافق بگەن و كۆمەلێك خال و بەرنامە وەك هێلی سوور یەك لەوان قەدەغە بوونی بەكار هینانی چەك لەراست یەكدی و بۆ یەكلایی كردنەوەی كیشەكان  و سەقامگیركردنی بنكەكانی هێزی پێشمەرگە لە دەرەوەی شار و پێبەند بوون بە بنەماكانی دیموكراسی و مافەكانی مرۆڤ و دروست كردنی شاندێكی دانووستانكاری كوردستان لەگەڵ لایەنە سەرانسەریەكان و كۆمەلێك خاڵی تر پێویستە لەسەری بە ریكەوتن بگەین.   

بەشێکی زۆری حزبەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان هەر لە سەرەتای دامەزراندنی پەژاکەوە ئامادە نین وەکوو حزبێک لە گۆڕەپانی سیاسەتی رۆژهەڵاتی کوردستان تەعامۆلی لەگەڵدا بکەن، هەڵوێستی ئێوە بەرانبەر بەو حزبە چیە؟ هیچ پەیوەندیەکتان هەیە؟ 

کامیل نورانی فەرد: پەژاك هێزیكە بوون و پێگەی خۆی  هەیە و داننان و دان نەنان پێاندا، هیچ لە ئەسلی بابەتەكە ناگۆری و دواجار ئەوە مافی خەڵكی كوردستانە لەسەر بوونی هەر جەریان و رەوتێك بریاری كۆتایی بدەن .  ئێمە تیبینیمان لەسەر سیاسیەتەكانی پەژاك هەیە بەلام ئەوە نەكاری ئێمەیە تێكەڵ بە بابەتی مەشروعیەت پیدان و یان لیسەندنەوەی بین . ئیمە وەك هێزیكی كوردستانی ئیران تەعامولمان هەیە لەگەلیان و دیدار و هاودیتنیشمان بووە.  

ژمارەی ئەم حیزبانەی کە هێزی پێشمەرگە/گەریلایان هەیە کەم نین. بۆچی تا ئێستا هەوڵ نەدراوە هێزێکی هاوبەش پێکبهێندرێ. ئایا ئەگەر بەمشێوەیە بچنەوە شار کێشە ناخوڵقێت؟ 

کامیل نورانی فەرد: هەر وەك لە پرسیاری خۆسازدان بۆ قۆناغی داهاتووش باسم لێوە كرد بێگومان یەكێك لە مەترسی و هەرەشەكان بوونی هێزی چەكدار لە لایەن لایەنە سیاسیەكانە و هەر ئەوەشە ئەو سازانە پێش وەختە و دیاری كردنی هێلە سوورانە  زەروری دەكات. راستیەكەی من پێكهینانی هێزێكی هاوبەش پێكهاتوو لە پێشمەرگەی هەموو لایەنەكان بە زەحمەت دەبینم، بەلام پێ بەند بوونی لایەنەكان بە خالی قەدەغە بوونی شەری خۆكوژی بە حەیاتی و پێویستەكی حاشا هەلنەگر دەزانم و پێویستە كاری جیددی بۆ چەسپاندن و پێبەند بوونی لایەنەكان بەو خاڵە بكرێ‌.  

مۆدێلی سیاسی و کۆمەڵایەتی دڵخوازی ئێوه بۆ ئیدارەی ڕۆژهەڵاتی کوردستان چییە، هیچ ئامادەکاریەکتان کردووە بۆ ئەو مەبەستە یان هێشتاش لەسەر کاغەزە؟

کامیل نورانی فەرد: ئێمە لایەنێكی نەتەوەیی و نیشتمانین  كە باوەری تەواومان بە پێكهینانی حكوومەتێكی دیموكراتیك و پارلەمانی كەمافی سەرجەم چین و توێژەكانی تێدا دابین بكرێ‌ ، هەیە و كار و بەرنامە و هەلویستی تەشكیلاتیشمان بۆ وەدیهینانی ئەو ئامانجەیە. ئیمە لەگەڵ ئەوەی باوەرمان بە مافی دیاری كردنی چارەنووس هەیە و بە مافی بی ئەملا و ئەولای كۆمەلانی خەلكی كوردستانی دەزانین بەلام بە لەبەرچاو گرتنی ئەمری واقع و راستیەكان لە ئیستا دا پێكهینانی نیزامیكی دیموكراتیك لە چوارچێوەی هەرێمیكی خودمختاری كوردستان لە ئێران بە پەسەند و شیاو دەزانین كە تییدا هەموو مافە سیاسی و فەرهەنگی و ئابووری و كۆمەلایەتیەكانی خەڵكی كوردستان دەستەبەر بووبێ. ئیمە بە پێی توانای خۆمان بانگەشە بۆ ئەو بەرنامانە دەكەین و لەوچوارچێوەش  یەكێك لە خالە رێكەوتنەكانمان لەگەڵ سازمانی موجاهیدینی خەڵق ئیعتراف بە مافی خودمختاری بۆ كوردستانە كە خوی لە ۱۲ خاڵ دا دەبینیتەوە و بە شیوەی نووسراو لە ئەساسنامەی شۆرای میللی موقاومەت ئاماژەی پێكراوە. 


ڕۆژئاڤا یا باشوور؟ ڕۆژهەڵات دەبێتە کامەیان؟ 

کامیل نورانی فەرد: كوردستانی ئێران  بە لەبەرچاو گرتنی هەر دوو ئەزموون بێگومان مودیلێكی نوێ تر و تایبەت بە خوی دەبێ كە خاڵە بەهێز و لاوازییەكانی هەر دووبەش دەكاتە ئەزموون و لە ئیدارە و بەرێوەبەری داهاتوو كەڵكی لێوەردەگرێ‌. 


ئەزموونی باشوور و ڕۆژئاوا چ دەرسێکیان بۆ داهاتووی ڕۆژهەڵاتی کوردستان پێیە؟ 

کامیل نورانی فەرد:  لەوانەیە لایەنەكانی هەلسەنگاندنی هەر دوو ئەزموون یەكجار زۆر بن و ئەوەی گرینگە دەكرێ‌ ئەو خالانەی لەهەردوو لا وەك یەكن و بەیەك مەسیر دا تیپەریون بە نمونە بینینەوە. بێگومان نەبوونی یەكریزی و تەبایی و كیشەی ناوخۆیی دەردێكی كوشندە دەبێ كە جاری وایە كۆشكی هیوا و ئاوات و خەونەكانی میللەتێك خاپوور دەكات و ئەزموونی یەكجار ناخۆش تۆمار دەكات.  هیوا هەڵچنین بە لایەنە دەرەكیەكان هەلەێكی گەورەیە كە بێ هیوا بوونی تیدا شین دەبێ و پێویستە ئەوراستیە بزانین تاكە هێزی جیگەی متمانە بۆ پشت پێ بەستن تەنیا گەل و خەڵكە و پێویستە فاكتەرەكانی تر بە پێی واقیع هەڵس و كەوتیان لەگەڵ بكرێ‌ و كار بۆ دروست كردنی بەرژوەندی هاوبەش بكرێ‌ نەك ئەوەی بە بێ زەمینە هیوا هەلچنینی خۆش خەیالانە بكرێتە جووڵێنەری كاری سیاسیمان. پێویستمان بە گرتنە پێشی سیاسەتێكی رئالیسم و واقگەرایانە هەیە و دەبێ لەسەر بنەما و پێوەری دروست و ئوسولی تەعامول لەگەڵ باقی پێكهاتەكانی ئێران و لایەنە سەرانسەریەكان بكەین. كار كردن لەسەر ئینتما وبەها نەتەوەییەكان و پێش خستنی ژیرخانەكانی ئابووری و كۆمەلایەتی و فەرهەنگی و سیاسیی دەبێ كار و بەرنامەی یەكەم رۆژەكانی حكوومەتی هەرێمی كوردستان بێ و بە بەرەدوامی خاوەنی بەرنامە و پرۆژەی نوێ بۆ پێش خستنی  زیاتری كوردستان لە هەموو بوارەكان دابێ.

ئایا پاڕتەکانی باشووری کوردستان بەربەستن لەبەردەم چالاکی سیاسی و چەکداری ئێوە؟ بە فەرمی هیچیان لەم بووارەوە پێ ڕاگەیاندوون؟ بە تایبەت دووایی ڕووداوەکانی ئەم دوواییە؟

کامیل نورانی فەرد: نەخیر  لە هیچ قۆناغیكدا حكوومەتی هەریم یان لایەنیكی دیاری كراو، بە رەسمی و نارەسمی  هیچ شتیك لەو بارەیان پێ رانەگەیاندوین و ئەوەی بووشە لەسەر خواست و لیكدانەوە و هەلسەنگاندنی خومان بووە. ئیمە پێمانوایە بەرپرسیارەتیمان لەراست بەرژوەندییەكانی هەریمی كوردستان هەیە و ناكرێ‌ هەرێمی كوردستانی عێراق وەك پشتی جیبهەیك بۆ بردنە پێشەوەی خەبات كوردستانی ئێران بە كار بێنین و ببینە هوی كەوتنە مەترسی بەرژوەندییەكانی هەرێمی كوردستان.  

لە ڕوانگەی ئێوه جوگرافیای ڕۆژهەڵاتی کوردستان چ ناوچە گەلێک لە خۆ دەگرێت و مەیدانی خەباتی ئێوە چ ناوچە گەلێکن؟

کامیل نورانی فەرد: جگە لەو كوردانەی دوورخراونەتەوە بۆ بەشەكانی رۆژهەلاتی باكووری ئێران و هێندیك لە شارەكانی تری ئیران بە پێی دابەشكارییەكانی ئێستا هەر چوار پارێزگای ورمێ‌ و كوردستان و كرماشان و ئیلام جوگرافیای كوردستانی ئێرانن و خەباتی ئێمەش بۆ هەموو كوردانی نیشتەجێی ئەو جوگرافیایەیە بە بێ هیچ جیاوازییەك و لەو پیناوەشدا بەكردەوە هەنگاودەنیین و كاری بۆ دەكەین. 

ئەگەر ئەوەی لە ساڵی ۲۰۰۳ لە عێراقدا ڕوویدا لە ئێران دووبارە بێتەوە، هێزێکی هاوپەیمانیی سەربازی لە دژی کۆماری ئیسلامی ئێران پێکبێت و بیهەوێت حکومەت لەڕێگای سەربازییەوە بگۆڕێت. ئەوە چ کاردانەوەیەکتان دەبێت. وەکوو هێزە باشوور، یارمەتی هاوپەیمانییەتی دژی ئێران دەکەن؟

کامیل نورانی فەرد: ئێمە باوەری تەواومان بەوە هەیە كە پێویستە پشت بە هێزی گەلی خومان ببەستین و هەرگیز نابێ چاوەریی سیاسەتی دەرەكی كە بناغەكەی لەسەر ئەساسی بەرژوەندییە ببین و خەباتەكەمان بخەینە ناو فازێكی كوشەندەی چاوەروانیەكی بێ كۆتا و بێ سوود. بەڵام لەگەڵ ئەو راستیەش ئێمە نابێ هیچ جۆرە هاوكاریی و دەستێكی یارمەتی رەد كەینەوە لە وەها حالەتێكدا كە ئەمریكا بریارێكی لەم چەشنە بدا بێگومان چاوەرویێ بریاری ئۆپۆزسیون ناكات و سیاسەتی خۆیان دەبەنە پێش. بە باوەری ئێمە باشترین سیاسەت تێكەڵ بوون بەو هەڵمەتە و گرتنی دەستی هاوكاریی وەڵاتانی رۆئاواییە كە ئەوەش بە چەندین هۆكاری وەك پیشگرتن لە زیانی زیاتر و هەول دان بۆ پاراستنن و قۆستنەوەی دەرفەتی رەخساو سیاسەتێكی ژیرانە و دروستە. 

بۆچوونتان سەبارەت بە گوشار و گەمارۆکانی ئامریکا بۆ سەر حکومەتی ئێران چییە؟ بە لەبەرچاوگرتنی ئەوەی ئابلۆقە ئابوورییەکان کاریگەری نەرێنی لەسەر ژیانی خەڵک هەبووه؟ ئەگەر ئەم گوشارانە بەردەوام بن چاوەڕێی چ ئەنجامێک دەکەن؟

کامیل نورانی فەرد: ئەو گەمارۆ ئابووریانەی ئەمریكا كە دووبارە بە هاتنە سەركاری ترامپ خرایە سەر رژیمی ئێران لە مێژووی چل ساڵ دەسەلات كەم وینە بووە و ئابووری رژیمی ئێرانی بە تەواوی فەلەج كردووە و بێگومان لە وەها حالەتێكدا خەڵك و هاوەلاتیانیش زیان دەبینن و فشاریان لەسەر دەبێ.  هۆكار و تاوانباری سەرەكی لە وەدی هاتنی دۆخێكی لەمجۆرە تەنیا دەسەلاتدارانی رژیمی ئێرانە كە بە سیاسەتە شەرئەنگێز و زیدەخوازییە ئەتۆمیەكانیان و هەروەها سیاسەتی پشتیوانی لە ترۆر و داڵدەدانی ترۆریسم ،ئاژاوە نانەوە لە زۆربەی ووڵاتانی جیهان، ئیرانیان تەریك خستۆتەوە. رژیمی ئیران بە سیاسەت و كاركردی مەترسیەكی گەورەیە بۆ سەر تەناهی وەڵاتانی جیهان و بێگومان كۆمەلگای جیهانیش لەراست ئەو مەترسیە بیدەنگ نابن و بۆ هەوسار كردنی ئەو دەسەلاتە هەموو بژاردەێكیان لەبەردەمە و سڵ لە هیچ كردەوەێك ناكەنەوە. ئێمە ناتوانین بە وەلاتانی جیهان بلیێن لەحاست ئەو مەترسیانە بێ هەڵویست بن بۆ ئەوەی فشار لەسەر خەڵك دروست نەبێ، تاكە چارەسەر بۆ ئەو كێشەیە خەباتێكی سەرانسەری بۆ رووخاندنی كۆشكی ستەمی ئاخوندانە كە نەتەنیا بوونەتە ملۆزمێك بەسەر خەڵكەوە بەڵكو ئەمرۆ تەواوی جیهان هەست بە مەترسی ئەو سیستەمە فاشیزمە دەكەن و پەیامێكی ئەو گەمارۆیانەش دروست كردنی كەشی نارەزایەتی و بێزاریی لە سیستەم و دەسەڵاتە. 

بەرنامەتان بۆ سیاسەت کردن لە سەر ئاستی ئێران چیە، گەر بمانەوێت لە چوارچێوەی ئێراندا بمێننەوە خۆ هەر دەبێ سیاسەتێکی گشتیشتان هەبێت، یان ئەو مەیدانه بە مۆڵکی هێزەکانیتر دەزانن؟

کامیل نورانی فەرد: دیارە ئیمە حیزبێكی سەرانسەری نین و بەو پێیەش خەبات لە باقی بەشەكانی تری ئێران بە ئەركی خۆمان نازانین ، بەلام بێگومان ئیمە رێكخراوێكی كوردستانین كە خەبات بۆ خەڵكی كورد لەچوارچێوەی وەلاتی ئێران دەكەین و بەو پێیەش چارەنووسی كوردستان گرێدراوی چارەنووسی كۆی ئیرانە و راستەوخۆ كاریگەری لەسەر مان دەبێ. كە مادام یەكێك لە ئامانج و ستراتیژییەكانیشمان هەوڵ دان بۆ رووخانی دەسەڵاتی ئاخوندان بێ پێویستمان بە كۆدەنگی و هاوپەیمانی و یارمەتیدەر دەبێ لە سەرجەم بەشەكانی تری ئێران و لەو چوارچیوەیەش تەعامول لەگەڵ حیزبە سەرانسەرییە ئێرانیەكان و نوێنەرانی باقی نەتەوەكانی ئێران بە ئەركێكی زەرور و پێویست دەزانین. ئیمە پشتیوانی خەباتی سەرجەم ئازادیخوازانی ئێرانین بە بێ دەست تیوەردانی راستەوخو لە شیوە و چۆنایەتی خەباتی باقی بەشەكانی تری ئێران و پێمان وایە بە یەكەوە دەتوانین وەلاتێكی ئازاد و دیموكراتیك كە هەموو تاكەكان تێی دا هەست بە ئازادی و تەناهی و پارێزراوی مافەكانیان بكەن هەوڵ بدەین و لەو پێناوەشدا دەستی هاوكاریی بۆ هەر لایەنێك كە هەستێكی لەو جۆرەی بەرانبەر بە كورد هەبێ درێژ دەكەین و خۆمان بە هاوخەبات و هاوچارەنووسی دەزانین. 


کاردانەوەتان بە نیسبەتی هەڵبژاردنی پەرلەمان ئێران و ئەنجومەنی شار و گوندەکان لە ئێران و ڕۆژهەڵاتی کوردستان چییە؟  بایکۆت یا بەشداری مەشروت؟

کامیل نورانی فەرد: زیاتر لە چل ساڵە  دەسەڵاتداری رژیمی ئاخوندی لە وەڵاتی ئێران مەوداێكی باشە بۆ گەیشتن بە وەڵامی پرسیاری بایكۆت بان بەشداری؟ ئەو دەسەڵاتە لەماوەی هەموو ئەو سالانە بێجگە لە سەركووت و بێ مافی و ناعەداڵەتی و جینایەت و كوشتار خەلاتێكی تری بۆ خەڵكی ئێران بە گشتی و كوردستان بە تایبەتی نەهیناوە .  بوونی وەلی فەقیه و یاساكانی رژیمی ئیران كە پڕن لە بێ عەداڵەتی و نەخوێندنەوەی خەڵكانی جیابیر و و سیستەمی چاودێری و فلتێرەكانی شۆرای نیگابان، پرۆسەی هەڵبژاردن تەنیا شانۆێكی گالتەجار و تراژیدیە كە هەموو جارە بە فرت و فیڵ و چاوبەست خەڵكی پێ فریو دەدەن و ئەوە راستیەكە،كە دەبێ قبووڵی بكەین شتێك بەناوی بەرەی ریفۆرم و چاكسازیخواز بوونی نییە تا دڵمان بە جیاوازیی لەناو سیستەم خۆش بێ. پێویستە كار بۆ نەهێشتنی تەواویەتی  سیستمی ئاخوندی بكرێ‌ و كۆتایی بە دسەڵاتداریەتی رەش و پڕ لە خەیانەت و جینایەتی ئاخوندان بۆ هەمیشە بهێندرێ‌ و تەنیا بە بردنە پێشەوەی ئەو خەتەیە كە دەتوانین بە ئاواتەكانمان بگەین. بە هاتنی سەردەمێك و قۆناغێكی نوێی خەبات لەبەرانبەر رژیم ئەركی كۆمەلانی خەڵك زیاتر لە جاران هەستیار دەبێت و پێویستە لەدۆخێكی وەهادا كە جیهان پشتی لە رژیم كردووە، بە نەچوونە سەر سندووقی دەنگدان جارێكی تر نامەشروع بوونی دەسەلات بە دەنگێكی بەرزتر دووبارە بكەینەوە.