در گرامیداشت ياد ايرج کشکولی ( کاک اسماعيل)

ایرج: "نقدر ساچلارين رنگی قشنگ دير"
بلقیس: "آخ ساچين داهی رنگی يوخ دور"
ایرج: "يوخ يوخ چوخ قشنگ دير "
آخرين جملات ايرج به همسرش ! *

هرگز نميرد آنکه دلش زنده شد به عشق
ثبت است بر جريده عالم دوام ما

ايرج کشکولی روز ١۴ ارديبهشتماه ١٣٩٩ در حومه پاريس از ميان ما رفت. اين روز مصادف است با سالگرد کشته شدن دو تن از رفقایاش خسرو صفائی و گرسيوز برومند. (ارديبهشت ١٣۵۵) غم از دست دادن رفيقی چون ايرج آن چنان سنگين است، که کلمات از شرح آن عاجزند. لازم نيست در مدح او مرثيهخوان مرگ او بود، زيرا او خود در سالهای پر تب و تاب زندگی مبارزاتی- اش نشان داد که انسانیست بزرگ. ايرج نماد آرمانخواهی و تساوی طلبی بود. بسياری از ما خود را در وجود ايرج کشف کرديم. او نافی دو رژيم سلطنتی پهلوی و جمهوری اسلامی بود و تا پايان عمر نيز بر اين باور ماند.

رفيق ايرج در سال ١٣١٧ در روستای برشنه از توابع اردکان فارس ديده به جهان گشود. دوران دبستان را در اردکان و گچساران و دوره متوسطه را در دبيرستان حاج قوام شيرازی به پايان رساند. در دوران تحصيل در دبيرستان حاج قوام به صفوف مبارزات سالهای پيش و پس کودتا پيوست. در تحولات ملی شدن صنعت نفت فعال بود و از ماهها پيش از کودتای ٢٨ مرداد در تظاهرات هايی که هر روز در جريان بود، شرکت فعال داشت. در اين دوران با ناصر خان قشقايی که سناتور و خسرو خان قشقايی که نماينده مجلس شورای ملی و هوادار جبهه ملی بودند، همکاری نزديکی داشت. در سال ١٣٣٩ برای ادامه تحصيل به کشور آلمان رفت و در شهر مونيخ ساکن گشت. او در اين شهر به صفوف کنفدراسيون محصلين و دانشجويان ايرانی پيوست و از همان ابتدا برای تغيير اوضاع سياسی ايران هيچ راهی جز رفتن به ايران و مبارزه قهرآميز تودهای با رژيم شاه تصور نمیکرد. و با اين ايده بود که به تشويق زنده ياد رفيق و همرزم خود عطا کشکولی حسن آقايی همکاری خود را با سازمان انقلابی حزب توده ايران، که از کادرهای جوان جدا شده از حزب توده ايران، تاسيس يافته ،بود آغاز کرد. از اين تاريخ به بعد دور جديدی از زندگی و مبارزات او شکل گرفت. او بارها علنی و مخفی به ايران رفت و با مخالفين رژيم تماس گرفت. همزمان با برگزاری اولين نشست جوانان انقلابی به سال ١٣۴٣ که به نشست تدارکاتی سازمان انقلابی معروف گشت، همراه با رفيق عطا حسن آقا کشکولی در قيام بهمن قشقايی عليه رژيم شاه در فارس شرکت نمود. و پس از برگشت از ميان قشقايی ها همراه با أهي تی برای گذراندن دوره آموزشی به چين تودهای سفر نمود. در سال ١٣۴۴ کنفرانس دوم سازمان انقلابی در بلژيک برگزار گرديد و هفت ماه بعد از اين نشست يعنی در سال ١٣۴۵ گروهی از اعضا سازمان انقلابی جهت فراگيری شيوه جنگ پارتيزانی به کوبا اعزام شدند که ايرج نيز يکی از آنان بود .

در سال ١٣۴٧ به سازمان انقلابی خبر رسيد که عده ای از جوانان انقلابی کُرد از جمله اسماعيل شريفزاده، ملا آواره و سليمان معينی بعنوان پيشاهنگان جنبش نوپای مبارزه مسلحانه در کُردستان عليه رژيم پهلوی قيام کرده اند. ايرج کشکولی همراه عده ديگری از کادرها و رهبران سازمان برای شرکت و ياری و کمک به اين مبارزان به کُردستان اعزام شدند. او توانست خيلی سريع در "بەکرە جۆ" زبان کُردی را فرا گيرد و حتی اغلب مترجم رفقای ديگر میشد. عشق او به توده ها بويژه به پيشمرگان مبارز کُرد که شبانه روز در ميانشان بود، به او کمک کرد که بتواند پای صحبت های آنها بنشيند، با آنها درد دل کند، از تجاربشان بياموزد و به مشکلاتشان ياری برساند، زبان کُردی را در خلال همين پيوند و يکی شدن با آنها به خوبی ياد گرفت. او ديگر چنان با پيشمرگان دوست و يکی شده بود که آنان "کاک اسماعیل" را يکی از بستگان خود میدانستند، اغلب يا تک تک در راهپيمايی با آنها گفت وگو میکرد و يا در جمعشان پای درد دلشان مینشست. کافی بود ربع ساعتی با کسی به گفت و گو بنشيند تا دل آنان را به دست بياورد .

زندگیاش توام با تلاش و مبارزهاش بیوقفه ادامه داشت. او تلاش و مبارزه برای سوسياليسم را هيچ وقت از پا نگذاشت. زمانی نيز مسئوليت سازمان انقلابی را در هندوستان به عهده داشت. او در سال ١٣۵۵ برای رفتن به ايران عازم افغانستان شد تا از اين طريق خود را به رفقايش در ايران برساند، که خيانت سيروس نهاوندی اين برنامه اش را نقش بر آب کرد. رفيق ايرج همزمان با انقلاب بهمن ١٣۵٧ برای شرکت در مبارزات مردم به ايران رفت و در کنفرانس چهارم سازمان انقلابی در ارديبهشت ١٣۵٨ به عضويت دفتر سياسی آن انتخاب شد. او در اولين کنگره حزب رنجبران در تهران در پنجم دیماه ١٣۵٨ به عضويت دفتر سياسی حزب انتخاب شد .

زندگی سراسر مبارزه ايرج برای بيان و نوشتن پايانی ندارد. در يک کلام میتوان گفت: زاده شد که مبارزه کند. بعد از شکست مبارزه مسلحانه عشایر عليه رژيم جمهوری اسلامی در تابستان ١٣۶١ به کُردستان رفت. او در کُردستان از حزب رنجبران کنارهگيری کرد و در وضعيتی قرار گرفت که ديگر جايی برای خود در آن فضا نمیديد. بدون هيچ ادعا و اعتراضی، بدون اين که کسی را نشانه بگيرد و مقصر بداند، با صداقت تمام از صف حزب رنجبران ايران کنار کشيد و هر چند مورد بی- مهری قرار گرفت ولی او هميشه برخوردش به حزب مثبت بود. هر چند که اين زخم دردناک بود اما او نه تنها خم به ابرو نياورد و کلامی نيز عليه آنها نگفت، بلکه هميشه از ياران سابق به نيکی حرف زد. ايرج سپس به فرانسه رفت و آنجا ساکن شد. توانی عظيم و منشی والا لازم است که انسان بتواند چنين تجربه تلخ و دردناکی را تحمل کند. اما او با وجود ساليان دراز و ابتلا به انواع بيماریهای سخت، اين درد درون را تحمل کرد. با آن زيست و آن را با خود به زير خاک برد. اخلاق و صداقتش ستودنی و نمونه است .

با عرض تسليت و همدردی به خانواده محترم کشکولی به ويژه رفيق بلقيس و عزيزانمان پرويز، ايران، بهار و سام و آنا .


درود به انسانی والا چون ايرج کشکولی
يادش هميشه گرامی باد !
چهارم مای ٢٠٢٠

* - چقدر رنگ موهات قشنگه
 - آخ موها ديگر رنگی ندارند
 - نه نه خيلی قشنگ شده

فرامرز پاکزاد، علی حجت، فرخ برزين، مسعود فتحی، اصغر مطلق، سيامک مؤيدزاده، عمر شيخموس، کريم پيروتی، ناصر قاضیزاده، حسن قاضی، رابعه مهين، احمد شافعی، باقر مرتضوی، زمان مسعودی، نصرت تيمورزاده، مهدی ذوالفقاری، فريدون رم، رضا مهاجر، عزيز ماملی، رئوف کعبی، عطا حسينی، پرويز مهرافشان، عطا قروینيا، ليلا رفيعنوری، مجيد مسرور، رويا بخشی، هوشنگ گلابدژ، عباس دهقان، فريبرز کشاورز، همايون توانا، پروين دهقان، فريدون جعفری، هومان کشکولی، فيروز پژهان، مهين شافعی، حسين شافعی، رحمان خادمی .