توافق جامع اتحادیه میهنی کُردستان و جنبش گوران؛ کاهش تنش و یا افزایش تنش؟

گزارش: عمار گلی

NNSROJ: کمتر از سه هفته پس از بازگشت نوشیروان مصطفی رهبر جنبش گوران به اقلیم کُردستان، این جنبش با اتحادیه میهنی کُردستان توافق نامه ای جامع را به امضا رساند.

رهبران جنبش تغییر و اتحادیه میهنی بامداد امروز ۱۷ می، با حضور در منزل شخصی "جلال طالبانی" رئیس جمهور پیشین عراق و دبیر کل اتحادیه میهنی در شهر سلیمانیه توافقنامه ای جامع را برای همکاری و هماهنگی در مسائل سیاسی، حکومت مداری و ایفای نقش در آینده اقلیم کُردستان و عراق به امضا رساندند.

این توافقنامه متشکل است ازیک دیباچه و یازده بخش اصول اصلی، قانون و شیوه حکومت مداری، حق استقلال و رفراندوم، قدرت قضایی، فراکسیون ها و اعضای حکومت، پیشمرگه و نیروهای امنیتی داخلی، روابط خارجی، بخش های اقتصادی و نفت، رسانه و تصمیم گیری های نهایی تشکیل شده است.

در تمام مواد این توافقنامه جامع هردو جریان بر هماهنگی و همکاری در تمام این بخش ها تاکید کرده اند. رهبران این دو حزب بیش از یکسال در تلاش بودند تا این توافقنامه را به سرانجام برسانند.

یکی از بحث برانگیزترین مواد این توافقنامه می تواند مواد اول و دوم از بخش دوم باشد، موادی که در آن هردو حزب به صراحت از انتقال صلح آمیز قدرت و ایجاد یک سیستم پارلمانی که در آن رئیس اقلیم کُردستان در پارلمان توسط منتخبین مردم انتخاب شود حمایت می کنند.

این ماده یکی از موارد اختلافی میان حزب دموکرات کُردستان عراق به رهبری مسعود بارزانی و دیگر احزاب سیاسی اقلیم کُردستان و در راس آنها جنبش گوران است. اختلافی که در پی تشدید آن حزب دموکرات کُردستان اقدام به اخراج وزرای جنبش گوران و ممانعت از ورود رئیس پارلمان به اربیل پایتخت اقلیم کُردستان کرد.

در ماده ۱۵ این توافقنامه تصریح شده که فراکسیون های هردو حزب در پارلمان های اقلیم کُردستان و عراق در راستای پیشبرد اهداف مشترک اقدام به تشکیل ائتلاف کنند.

همچنین بر اساس این توافقنامه هردو حزب توافق کرده اند که با لیستی مشترک در انتخابات آتی در اقلیم کُردستان و عراق شرکت کنند.

توافقنامه اتحادیه میهنی کُردستان و جنبش گوران امروز ۱۷ می، در یکی از هتل های شهر سلیمانیه با حضور اعضای ارشد این دو حزب و همچنین دیگر احزاب اقلیم کُردستان رسما به مرحله اجرا در آمد.

نوشیروان مصطفی بازیگر اصلی

در طول نزدیک به یکسال گذشته تمام تلاش ها برای پایان دادن به بحران سیاسی در اقلیم کُردستان به هیچ سرانجامی نرسید. جنبش گوران بازگشت رئیس پارلمان و اعضای کابینه به اربیل را پیش شرط آغاز دور تازه گفتگو ها با حزب دموکرات اعلام کرده بود. در مقابل حزب دموکرات نیز ضمن رد این شرط خواهان آغاز گفتگوها شده بود.

پیش از تشدید بجران سیاسی در اقلیم کُردستان نوشیروان مصطفی برای ادامه روند درمان به لندن سفر کرده بود و در طول این مدت حاضر به اظهار نظر در خصوص رویدادهای اقلیم کُردستان نشده بود.

بسیاری از جریان های سیاسی با اشاره به فصل الخطاب بودن وی در بسیاری از تصمیم گیری های جنبش گوران، تاکید می کردند که وی می تواند به واسطه تجارب سیاسی خود راه حلی برای بنبست موجود در اقلیم بیابد.

علاوه بر این موارد به نظر می رسید که نهایی شدن توافق اتحادیه میهنی و گوران بدون نقش آفرینی وی امری ناممکن بود.

زمزمه های تلاش نوشیروان مصطفی زمانی قوت گرفت که شماری از اعضای اتحادیه میهنی در لندن با وی دیدار کرده و در خصوص مسائل اقلیم با او مشورت کردند.

توافق امروز هرچه باشد حاوی پیامی سیاسی است، پیامی که به صراحت بر نقش کلیدی نوشیروان مصطفی دست کم در حوزه نفوذ اتحادیه میهنی کُردستان تاکید می کند.

وی امروز در سخنانی در مراسم اعلام توافقنامه اظهار داشت که اقلیم کُردستان اکنون با معضلات اقتصادی، سیاسی و امنیتی مواجه است و این توافقنامه پاسخی است به این معضلات.

رهبر گوران در ادامه در پیامی سیاسی تاکید کرد "ابزارهای اجرایی این توافقنامه تنها و تنها فعالیت های پارلمانی و مدنی، ... گفتگوی متمدنانه است".



این توافقنامه علیه چه جریانی است؟

علی رغم اینکه رهبران گوران و اتحادیه میهنی به صراحت اعلام کرده اند این توافقنامه علیه هیچ جریانی نیست، نشانه ها حکایت از آن دارد که حزب دموکرات کُردستان عراق آن را تهدید و برنامه ای علیه خود قلمداد می کند.

حزب دموکرات کُردستان عراق امروز رسما از سوی اتحادیه میهنی به مراسم اعلام توافقنامه دعوت شده بود اما هیچ نماینده ای از این حزب در این مراسم شرکت نکرد، حرکتی که از سوی ناظران همچون واکنش اولیه پارتی به این توافقنامه تلقی شده است.

منابع نزدیک به حزب دموکرات کُردستان گزارش کرده اند که در جلسه دفتر سیاسی این حزب به ریاست بارزانی، پارتی نظر رسمی خود را در خصوص این توافق اعلام خواهند کرد.

پیشتر شماری از اعضای پارتی در گفتگو با رسانه ها به صراحت اعلام کرده بودند که در صورتی که این دو جریان بخواهند پارتی را به حاشیه برانند این حزب واکنش نشان خواهد داد.

برخی زمزمه ها حکایت از بازگشت اقلیم کُردستان به دوران دو حکومت و حوزه نفوذ دارد.

تا پیش از حمله آمریکا به عراق در سال ۲۰۰۳، کنترل دو استان اربیل و دهوک در دست حزب دموکرات بود و اتحادیه میهنی نیز بر استان سلیمانیه و بخش هایی از استان صلاح الدین حکومت می کرد.



ناظران بر این باور هستند که اتحادیه میهنی با امضای این توافقنامه رسما به پیمان استراتژیک ۱۰ ساله خود با پارتی پایان داده است. تا پیش از این توافقنامه حزب دموکرات کُردستان تلاش می کرد تا با اصلاح پیمان پیشین مانع توافق گوران و اتحادیه میهنی شود و به هرطریق ممکن به شراکت سیاسی و اقتصادی خود با اتحادیه میهنی ادامه دهد.

علاوه بر حزب دموکرات، گفته می شود شماری از اعضای ارشد اتحادیه میهنی از جمله ملا بختیار، ارسلان بایز و عدنان مفتی با این توافقنامه مخالفت بوده اند و در مراسم امروز شرکت نکرده اند. 

در حال حاضر حزب دموکرات کُردستان عراق با ۳۸ کرسی بزرگترین فراکسیون پارلمان را تشکیل می دهد. پس از این حزب هریک از احزاب گوران ۲۴ کرسی، اتحادیه میهنی ۱۸ کرسی، اتحاد اسلامی کُردستان ۱۰ کرسی و جنبش اسلامی ۶ کرسی را در اختیار دارند.

در صورت تشکیل ائتلافی میان گوران و اتحادیه میهنی این ائتلاف با ۴۲ کرسی به بزرگترین فراکسیون پارلمان مبدل خواهد شد؛ مساله ای که می تواند نقش پررنگ پارتی را در حکومت اقلیم به چالش بکشد.

هم اکنون حزب دموکرات علاوه بر پست نخست وزیری، بسیاری از وزارت های حساس اقلیم و شماری از وزارت خانه های جنبش گوران را نیز در اختیار دارد. همزمان مسرور بارزانی پسر ارشد مسعود بارزانی نیز مشاور ارشد شورای امنیت اقلیم کُردستان است.

علی رغم پایان دوره ریاست مسعود بارزانی بر اقلیم کُردستان در ۱۹ آگوست سال گذشته، وی کماکان حاضر به واگذاری این پست و تصمیم گیری در خصوص آن در پارلمان کُردستان نیست.

همچنین فعالیت های پارلمان از روز ۱۰ اکتبر تا کنون به دلیل ممانعت حزب دموکرات از ورود دکتر یوسف محمد به اربیل متوقف شده است.

هرچند رهبران گوران و اتحادیه میهنی در خصوص نتایج این توافقنامه جامع خوشبین هستند، اما بسیاری از ناظران بر این باور هستند که این توافق بسته به موضع حزب دموکرات کُردستان می تواند از مشکلات اقلیم کاسته و یا آنها را تشدید کند.