قدرت گیری القائده در سوریه

Foreign Policy
برگردان از انگلیسی: NNSROJ

درحالیکه واشنگتن در گوشه ای به نظاره ایستاده، محاصره حلب فرصت را برای بازگشت بزرگترین دشمن آمریکا فراهم کرده است.

نبرد برای حلب تهدید بزرگی را برای ایالات متحده ایجاد کرده است. جنگ برای شهری که زمانی دومین شهر بزرگ سوریه بود ائتلاف دو گروه بزرگ از مخالفین را سبب شده است. هدف آنها شکست رژیم بشاراسد است و صد البته یک هدف مشترک دیگر نیز برای آنها وجود دارد، هیچ یک از آنها کمک موثری از جانب آمریکا برای شکست محاصره یک ماهه مناطق تحت کنترل خود و تصرف الباقی مناطق این شهر دریافت نکرده اند.

باوجود موفقیت برخی از گروه ها در حفاظت از غیر نظامیان حلب در برابر تاکتیک محاصره و حملات کورکورانه اسد و متحدان روس و ایرانیش، انفعال آمریکا ممکن است در آینده راه را برای ایجاد یک دولت اسلامی در سوریه هموار کند، زیرا خلاء ناشی از نبود آمریکا توسط القائده پر شده است. القائده خود را در سطحی جهانی بازیابی کرده، با استفاده از نقاط ضعف آمریکا و کسب محبوبیت در میان مردم محلی کشورهایی که دولت در آنها سقوط کرده، برای خود پایگاهی [قدرتمندی] ایجاد کرده است و هم اکنون سوریه را کانون توجه و تمرکز خود قرار داده است. در حال حاضر ایالات متحده چاره ای جز تغییر استراتژی در سوریه و تمرکز بر روی تهدید القاعده ندارد.

حضور و نفوذ القائده در سوریه هرگز با کمک متحدان رسمی اش صورت نپذیرفته و فقط محدود به جبهه النصرت بوده است. پس از آغاز جنگ داخلی سوریه در سال ۲۰۱۱، القاعده شماری از رهبران ارشد و استراتژیست خود را برای نظارت و ایجاد پایگاه اولیه در جنبش انقلابی سوریه به این کشور اعزام کرد. دولت ایالات متحده از این گروه با نام " گروه خراسان " یاد می کرد که علاوه بر رهبران ارشد گروه النصرت، رهبران گروه های مخالف دیگر نیز در آن حضور داشتند. هدف القائده رشد مجموعه ای از گروه های شورشی حامی اهدافش و نیز تشکیل یک متحد رسمی برای انتشار ایدئولوژی هایش بود. احتمالا القاعده یک سپر کمکی برای مداخله احتمالی آمریکا و نابودی کل شبکه از طریق  نابودی سازمان نیز در نظر گرفته بود.

درحال حاضر جنگ در سوریه شامل آمریکا و گروه های مسلح میانه رو وهمچنین بخش قابل توجهی از آن شامل گروه های تندرو جبهه فاتح الشام جانشین جبهه النصرت و یا متحد نزدیکش احرار الشام  است و هر دو از اجزای مهم ائتلاف مخالفان فعال در حلب، جیش الفتح و فتح حلب هستند.

احرارالشام تجسم چگونگی توسعه یک شبکه محلی حامی توسط القاعده است. با وجودیکه نشانه ای از در دست گرفتن " جریان اصلی " جنبش های مخالف دولت سوریه توسط القاعده در دست نیست اما گروه های مخالف سوریه نقش یک عنصر کلیدی را برای شبکه القاعده بازی می کنند. پس از جبهه فتح الشام، احرارالشام بزرگترین و قدرتمندترین ذینفع القاعده است. 

باوجود باور غالب در خصوص عدم جذب کامل احرارالشام به ایدئولوژی القاعده، القاعده تمایل دارد که از این گروه بعنوان پایگاه خود در سوریه استفاده کند. گمان ایالات متحده بر این است که احرار الشام توانایی جدا شدن از القاعده و پیوستن به دولت آینده سوریه را دارد. طرفداران احرار الشام معتقدند که بر عملکرد های عملیاتی سازمان کنترل ندارند و در نتیجه می توان آن را سوای از القاعده در نظر گرفت؛ البته این تفکر تا حدودی  پوچ و واهی بنظر می آید.

برجسته ترین رهبر احرار الشام ، خالد السوری یک جنگجوی کهنه کار بود که در افغانستان ارتباط نزدیکی  با  القاعده  داشت. او از دانش آموزان  ابو مصعب سوری  از رهبران ایدئولوژیک و استراتژیست سلفی گری جهادی القاعده بود که اعتقاد داشت القاعده در کوتاه مدت باید در سوریه صبر پیشه کند تا بتواند طیف وسیعی از بازیگران جامعه مسلمان را تحت نفوذ خود قرار دهد. نفوذ ااقاعده در احرار الشام با مرگ او در سال ۲۰۱۴ به پایان نرسید و رفاعی طاها  از اعضای گروه خراسان جانشین او و رابط بین احرارالشام و جبهه النصره شد. 

فعالیت های احرار الشام نشان می دهد که دارای وجوه مشترکی با القاعده است و نقش پیش قراوال گروه های جهادی را در سوریه بازی می کند. نقش القاعده در احرارالشام برای تغییر هویت مذهبی مردم سوریه آشکار است. این گروه کنترل و اداره مجموعه ای از دادگاه های اسلامی را استان های شمالی ادلب وحلب در دست گرفته و به موازات آن جبهه النصره  نیز احکام خشن حجاب اجباری و محدودیت آزادی مطبوعات را به اجرا در آورده است.

هدف احرارالشام تشکیل یک حکومت دینی جایگزین حکومت اسد است که کاملا مغایر با خواسته های اولیه مخالفان رژیم اسد در ۲۰۱۱ است . آنها خواستار تشکیل یک حکومت دموکراتیک و کثرت گرا بودند. با وجود همه این تضادها گروه های مخالف سوریه به احرار الشام به چشم یک بازیگر "جریان اصلی" نگاه می کنند، زیرا در جنگ علیه رژیم اسد دارای سهم مهمی بوده است و همین موضوع عاملی برای پیوند گروه های مخالف در شمال سوریه و ادغام آنها با جبهه فاتح الشام و تقویت و تشکیل یک حکومت مبتنی بر شریعت است و البته این یک پیروزی بزرگ برای  القاعده در جهت تحقق اهدافش در سوریه است.

در واقع احرار الشام بعنوان بخشی از یک جنبش جهادی سلفی در سوریه فعالیت می کند، خود را شبکه ای از شبکه جهانی جنبش سلفی گری و  پیرو تئوری های عمده  جنبش جهانی سلفی گری و ادامه دهنده جهاد آغاز شده  توسط ملا محمد عمر رهبر طالبان می داند و این آیینه ای از گروه های وابسته به القاعده است. احرار الشام نیز جنگجویان خارجی را در صفوف خود می پذیرد و همانند جبهه النصره از جهاد  بعنوان ابزار تبلیغ فراخوانی مسلمانان استفاده کرده است.

 همچنین احرار الشام از حمله القاعده به غرب سوریه حمایت کرده است. در سال ۲۰۱۴ هواپیماهای آمریکا  یک پایگاه  القاعده را مورد حمله قرار دادند که بعدها "اریک هولدر" دادستان کل از آن با نام " فاز اجرا" یاد کرد و گفت که این یک حمله هدفمند بوده و به پایگاه های جبهه النصره و احرارالشام در استان ادلب ضربه زده است.

این عملیات یک عملیات سنجیده شده بود، از ای رو که قبل از حمله سازمان های اطلاعاتی آمریکا به دقت ارتباط احرار الشام و القاعده را برای برنامه ریزی و حمله  به خاک آمریکا و اروپا مورد بررسی قرار داده بودند. حضور فیزیکی عاملان و یا بنیانگذاران گروه خراسان در پایگاه احرار الشام نشان می دهد که اگرچه امکان حمایت و حمله خارجی توسط برخی از اعضای این گروه وجود ندارد اما القاعده چنان به وفاداری رهبران گروه خود مطمئن است که حاضر به امانت گذارد با ارزش ترین دارایی های [انسانی] خود به آنان است.

جنگ در حلب نفوذ احرار الشام بر روی مردم محلی سوریه را تحکیم بخشیده است. نقش مدیریتی احرارالشام در شکستن محاصره ۲۵۰ هزار غیر نظامی در شرق حلب موجب شده است که این گروه جایگاه ویژه ای در قلب و ذهن مردم محلی بدست آورد. این گروه علاوه برتعمیق همکاری های نظامی خود با مخالفان در حلب، خدمت رسانی به غیر نظامیان باقیمانده را نیز ادامه می دهد و در کنار جبهه فتح الشام که دارای استراتژی های مشابه با این گروه است موقعیتی عالی برای حکمرانی بر مردم محلی بدست آورده است.

درحالیکه ترکیه با مداخله در شمال سوریه و حمله به دولت اسلامی و نیروهای سوریه دموکراتیک هم پیمان آمریکا در تلاش است تا موقعیت خود را بعنوان یک کارگزار قدرتمند و متحد مخالفان تثبیت کند، نقش کلیدی احرار الشام پر رنگ تر می شود. زمانی که آمریکا با پشتیبانی هوایی خود از ترکیه سعی داشت که قدرت نیروهای دموکرتیک هم پیمان خود را افزایش دهد ، احرار الشام [نیز] در عملیات ترکیه در نزدیکی رود فرات بعنوان نیروی پشتیبان مشارکت کرده بود اما این نقش را آشکار نساخته بود. احرار الشام از زمان آغاز جنگ داخلی سوریه دارای رابطه تنگاتنگی با ترکیه است و در آگوست ۲۰۱۵  یک منطقه امن دفاعی در شمال حلب را برای ترکیه ایجاد کرده است.  

در صورتیکه ایالات متحده همچنان اجازه دهد که احرار الشام و جبهه فتح الشام از نگاه مردم محلی بعنوان فاتحان جنگ حلب دیده شوند، مغلوب اسلام گرا های افراطی می شود. احرارالشام و جبهه فتح الشام بخشی از بازی طولانی القاعده در سوریه بحساب می آیند. آنها اهداف خود را در سوریه به تبلیغ کرده و تفکر مردم سوریه را درجهتی سوق می دهند که موجب تسهیل و گسترش اندیشه جهادی گری جهانی می شود و این رویکرد عملگرایانه برای القاعده پیشرفتی در جهت ساخت یک پناهگاه امن و با دوام محسوب می شود.

پنجره ارتباطی احرارالشام و همکاری با جبهه فتح الشام باید به سرعت قطع شود و ایالات متحده باید برای شهروندان سوری و گروه های مخالف جایگزین قابل قبولی به جای القاعده بیابد وهمچنین برای جلوگیری از توسعه ساختارهای حکومتی مبتنی بر شریعت اسلامی باید بر روی مبارزه با استراتژی های خرابکارانه القاعده در مناطق مخالفان تمرکز کند. اگر احرار الشام اقدام به برخوردی قاطعانه با القاعده نپردازد، باید به درمان آن پرداخت و یا آن را بعنوان یک تهدید در نظر گرفت.

در حال حاضر سیاست گذاران آمریکا باید در برابر وسوسه اتحاد با روسیه و اسد مقاوت کنند زیرا هرگونه همکاری با آنها گروه های مخالف یا "جریان اصلی" را از ایالات متحده دور می کند و آنها را به سمت گروه های تندرو مخالف سوریه می کشاند و پتاسیل شرکای سنی را برای مبارزه با دولت اسلامی  و القاعده را از بین می برد. اتحاد با روسیه و اسد تنها به پیروزی القاعده سرعت می بخشد.