تکه پاره شدن سوریه و تبدیل آن به مناطق نفوذ روسیه، ترکیه و ایران

رویترز
نوشته شده توسط: اندرو آزبورن و اورهان جوشکون؛ مسکو/ آنکارا
برگردان از انگلیسی: NNSROJ

به گفته منابع خبری، سوریه به منطقه نفوذ غیر رسمی قدرت های منطقه تقسیم خواهد شد و بشاراسد حداقل برای چند سال بر مناطق مورد توافق روسیه، ترکیه و ایران حکومت خواهد کرد.

منابع نزدیک به روسیه می گویند روند خودمختاری منطقه ای درون یک ساختار فدرال که تحت کنترل علوی ها به رهبری اسد باشد، در مراحل ابتدایی خود قرار دارد. این روند که در معرض تغییر و تحولاتی  است؛ نیازمند آن است که توسط رژیم اسد، شورشیان و در نهایت کشورهای حوزه خلیج فارس و ایالات متحده تأیید شود.

اندرو کورتونوف، دبیر شورای بین الملل روسیه، که یک اتاق فکر نزدیک به وزارت امور خارجه روسیه است، گفته است: "به مصالحه نزدیک شده ایم."

"انجام مصالحه نهایی دشوار خواهد بود، اما موضوع خوشایند تغییر مواضع طرف ها است."

قدرت اسد تنزل پیدا خواهد کرد و به سه بخش تقسیم خواهد شد. برخی منابع می گویند که روسیه و ترکیه به او اجازه خواهند داد تا برگزاری انتخابات ریاست جمهوری آینده بر سر قدرت باقی بماند و سپس به نفع یک نامزد علوی دیگر که دارای جهت گیری های متعادل تری است کناره گیری کند.

منابع دیگری نیز می گویند که ایران همچنان در تلاش برای حفظ بشار اسد است؛ اما او در هر صورت رفتنی است و در ازای کناره گیری از قدرت، آبرو و جان خود و خانواده اش تضمین می شود.

"تاکنون نام هایی برای رهبری (جانشینان بالقوه اسد) ذکر شده است.  کورتونوف می گوید: "نام ها به یک نام قابل کاهش است."

هیچ کس، دیگربه یک توافق صلح گسترده در سوریه فکر نمی کرد. حتی جامعه بین المللی نیز سالها است که یک فرآیند صلح آسان، سریع و تاحدی موفقیت آمیز را فراموش کرده ¬بود. آنچه که دراین میان روشن است تلاش رئیس جمهور روسیه ولادیمیر پوتین برای ایفای نقش میانجی به همراه ایران و ترکیه در حل ¬و فصل ماجرای سوریه است.

واین خود روایت بازیابی مجدد قدرت روسیه در جهان و علی الخصوص خاورمیانه است.

"این یک دستاورد بزرگ برای کسانی است که خواهان نمایش قدرت خود در تحولات جهان هستند." سر تونی برنتون سفیر سابق بریتانیا در مسکو با اعلام این مطلب به رویترز گفت: "همه ما به ایالات متحده عادت کرده بودیم و فراموش کرده بودیم که روسیه نیز زمانی درهمان سطح در جهان نقش ایفا می کرده است."

توافقات پشت پرده

اگر روسیه همچنان به مسیر خود ادامه دهد مذاکرات صلح جدید میان دولت سوریه و اپوزیسیون مخالف دولت در اواسط ژانویه در شهر آستانه پایتخت قزاقستان، متحد نزدیک روسیه، برگزار خواهد شد.

مذاکرات متمایز از میانجیگری های معمول سازمان ملل خواهد بود و در ابتدا شامل ایالات متحده نخواهد شد.

همین موضوع باعث تحریک برخی از افراد در واشنگتن شده است.

یکی از مقامات ایالات متحده که به دلیل حساسیت موضوع نخواست نامش فاش شود، گفته است:"روسیه کشوری که اقتصادش در حد کشوری مانند اسپانیا است، به گونه ای خودپسندانه رفتار می کند، گویی که از همه چیز آگاه است و تمام امور در دستش است."

"گمان نمی کنم ترک ها و روس ها بدون حضور ایالات متحده قادر به انجام این کار (مذاکرات سیاسی) باشند."

در 20 دسامبر، وزرای امورخارجه و دفاع روسیه، ترکیه و ایران در مسکو با یکدیگر دیدار و برروی اصول مورد توافق درسوریه با یکدیگر مذاکره کردند.

منابع روسی می گویند اولین قدم، برقراری آتش بس در سراسر سوریه و سپس رسیدن به توافق است. پس از آن باید رضایت کشورهای حوزه خلیج فارس و سپس ایالات متحده و در نهایت اتحادیه اروپا بدست آید. شاید کشورهای حوزه خلیج فارس لایحه ای را برای بازسازی سوریه بپذیرند.

سه مرحله برقراری صلح در یک نگاه کلی: 

ایران حامی سرسخت بشار اسد، به کمک شبه نظامیان متحدش، از حملات هوایی اسد که توسط روسیه تامین می شد، پشتیبانی می کرد؛ درحالی که ترکیه حامی شورشیان مخالف اسد بود. 

برخی منابع مرتبط می گویند که پوتین برای جلب ترکیه و ایجاد سهولت در فرآیند صلح مجموعه ای از مذاکرات پشت پرده را با همتای ترک خود رجب طیب اردوغان انجام داده  است.

همان منابع می گویند که مسکو برای رسیدن به مذاکرات صلح سه جانبه از ایران حمایت کرد تا ترکیه دست از خواسته خود مبنی بر خروج سریع اسد از قدرت بردارد.



یکی از مقامات ارشد ترکیه که نخواست نامش فاش شود گفته است: "اولویت ما خروج اسد از قدرت نیست بلکه شکست تروریسم است."

"این کار ما به معنای تأیید اسد نیست. اما ما باید به این درک برسیم که با از بین رفتن دولت اسلامی (داعش) ممکن است روسیه به ترکیه درجنگ با پ.ک.ک کمک کند."

از دیدگاه ترکیه شبه نظامیان ی.پ.گ و شاخه سیاسی آنها پ.ی.د غیر قانونی و منشعب شده از حزب کارگران کردستان، پ. ک. ک هستند.

همان مقام ترکیه می گوید: "البته ما با دولت ایران اختلاف نظر داریم." "برخی از دیدگاه های ما با هم متفاوت است، اما در تلاش برای رسیدن به یک توافق هستیم تا مشکلات مشترک خود را از بین ببریم."

آیدین سزر رئیس مرکز مطالعات ترکیه و روسیه، در یک اتاق فکر در آنکارا گفت: ترکیه هم اکنون "به طورکامل از موضع تغییر رژیم" در سوریه دست کشیده است.

هرچند، موضع اصلی و ضد اسد ترکیه همچنان به قوت خود باقیست؛ مولود چاووش اغلو وزیرامورخارجه ترکیه روز چهارشنبه انتقال قدرت سیاسی در سوریه با وجود اسد را غیرممکن خواند.

برنتون سفیر سابق بریتانیا گفته است که مسکو و آنکارا با یکدیگر به توافق رسیدند، چرا که مسکو برای خارج کردن نیروهای مخالف اسد از حلب و آوردن آنها به پای میزمذاکره به ترکیه نیاز داشت.

او در ادامه افزود: "درواقع ترس از ظهور و شکل گیری یک کُردستان مستقل در داخل خاک سوریه و پیامدهای مستقیم آن روی ترکیه، ترک ها را وادار به بازی کرده است. "  



درماه آگوست گذشته، با تحت فشار قرار گرفتن دولت اسلامی و عقب نشینی آنها از 90 کیلومتر(55 مایل) ازمناطق تحت کنترل خود و اطمینان از پیشروی شبه نظامیان کُرد در سوریه، آنکارا با راه¬اندازی "عملیات سپر فرات" به خاک سوریه حمله کرد.

سیاست های واقعگرایانه

تغییر موضع مسکو و آنکارا به سمت سیاست های واقعگرایه، ازیک سو بدان معناست که روسیه خواهان درگیر شدن در یک جنگ طولانی مدت نیست و از سوی دیگر خواهان حفظ سوریه به عنوان متحد خود است.

ترکیه خواهان آن است که بصورت غیررسمی کنترل مناطق شمالی سوریه را در دست بگیرد و در عین ایجاد منطقه امن برای مخالفان اسد، سدی در مقابل نفوذ کُردها ایجاد کند.

سرنوشت الباب، شهری در 40 کیلومتری (25مایلی) شمال حلب که تحت کنترل دولت اسلامی می باشد نیز یک فاکتور بسیار مهم است. اردوغان در صدد است تا با پشتیبانی از شورشیان تحت حمایت اش مانع از نفوذ و پیشروی شبه نظامیان کُرد شود.

برخی از منابع، خبر از توافق آنکارا و مسکو برای خروج شورشیان از حلب و کمک رسانی به آنها در الباب می دهند. 

تشخیص منافع ایران دشوار است اما علی اکبر ولایتی، مشاور ارشد آیت الله خامنه ای رهبر ایران، گفته است که سقوط حلب ممکن است منجر به تغییرات بسیاری در منطقه شود.

ایران با کمک به اسد در بازپس گیری حلب به کریدور ارتباطی خود برای اتصال تهران به بیروت دست می یابد و می تواند سلاح های خود را برای حزب الله لبنان ارسال کند.

منابع دیپلماتیک روسیه و غرب معتقدند که ایران برای حفظ این کریدور است که خواهان ابقای اسد در قدرت است و در صورت استعفای اسد از قدرت، تهران یک علوی دیگر که دیدگاهی بسیار نزدیک به اسلام شیعه دارد را برمیگزیند.

ممکن است بزرگترین مانع در دستیابی به توافق جامع ایران باشد.

حسین دهقان وزیر دفاع ایران گفته است: عربستان سعودی نباید در مذاکرات صلح شرکت کند چرا که ریاض مخالف اسد است و خواهان برکناری او از قدرت است.

تردیدها در مورد چشم¬انداز توافق گسترده صلح سوریه فراوان است.

دنیس راس، مشاور سابق دولت های دموکرات و جمهوریخواه ایالات متحده که هم اکنون در مؤسسه واشنگتن از نزدیک بر روی سیاست های شرق مطالعه می¬کند، می گوید: "گمان نمی کنم این معاملات صلح را برای سوریه به ارمغان بیاورد."

راس به رویترز گفت: "شک دارم که حتی پس از پایان درگیری ها در حلب، جنگ در سوریه به پایان برسد. ... حضور اسد همچنان به عنوان عاملی برای جنگ و درگیری با مخالفان باقی خواهد ماند."