دموکراسی بیشتر، شریعت کمتر

عکس: رودی سعید- رویترز

آلفرد هاکنس برگر- Die Welt
برگردان از آلمانی: عمار گلی

[حتما] با رژیم دیکتاتور اسد و خشونت داعش آشنا هستید. اکنون تمام ساکنان منبج برای نخستین بار آزاد هستند. تنها انتخابات را کم دارد.

یک ترافیک کیلومتری از کامیون های سبک، ماشین ها و موتورهای سه چرخه. همه می خواهند هرچه سریعتر از ایست بازرسی ورودی منبج عبور کنند. صبح روز چهارشنبه به نظر می رسد تمام جهان می خواهد به هفته بازار این شهر شمالی سوریه بیاید. پس از دو سال و نیم حکومت وحشت داعش که در آگوست سال گذشته از منطقه رانده شد، این [شهر] مرکز جدید داد و ستد منطقه است.

محمد ابو ابراهیم که صاحب مغازه فروش لوازم خانگی است می گوید "وضعیت اقتصادی شهرمان بسیار خوب است و هیچوقت به این خوبی نبوده". این مرد ۴۲ ساله از وضعیت سیاسی نیز ابراز خوشنودی می کند و می گوید "ما تحت رژیم سوریه زندگی کردیم، با انقلابیون و تحت [سلطه] ارتش آزاد سوریه نیز، سرانجام داعش نیز آمد." فاجعه ای جایگزین فجایع دیگر می شد. همه دزدیدند، شکنجه کردند و کشتند. "هم اکنون نظم و قانون حکمفرما است، ما از یک دموکراسی برخوداریم."

البته این دموکراسی در منبج در قالب سیستم شورای مردمی عمل می کند. برای ساکنان عمدتا مسلمان عرب در سوریه این حیرت انگیز است. معمولا در مناطقی که تحت کنترل دولت نیستند شرع و شورا از سوی فقها [اعمال] و تعیین می شوند. اما در منبج آگاهانه راه دیگری درپیش گرفته شده است. دین و سیاست از یکدیگر جدا شده اند. این آزمون دموکراسی سکولار مردمی در این محل با بیش از ۵۰ هزار ساکن، انقلابی است برای سوریه و تمام منطقه.

۱۵ روز پس از آزادسازی منبج بلافاصله یک به اصطلاح شورای مردمی با بازسازی مجدد مدیریت شهر آغاز به کار کرد. شیخ فاروق المشی یکی از دو رئیس مشترک پیشین شورا بود، کسی که پیشتر نگاه بدبینانه ای داشت. مساله ای که امروزه دیگر اینگونه احساس نمی شود. شیخ با افتخار در دفتر شورای شهر توضیح می دهد "ما در منبج یک شورای اجرایی با ۸۴ عضو داریم که در مجموع از ۲۷ نهاد تشکیل شده است...این نهادها مسئول عملکرد مراقبت های بهداشتی، آموزش، برق و آب و تا امور زنان و اقتصاد هستند." همه بخش ها مستقل هستند.

علی مشی یکی از ۱۳۲ کرسی پارلمان تازه تاسیس شهر را در اختیار دارد. از این تعداد ۷۱ نفر عرب، ۴۳ نفر کُرد، ۹ نفر ترکمن، ۷ نفر چرکس، یک نفر ارمنی و یک نفر نیز چچانی بر این کرسی ها تکیه زده اند: همه گروه های اتنیکی بر اساس میزان جمعیتشان نمایندگی می شوند." منبج یک حکومت کوچک و البته سکولار برای خودش است، که همراه با وجود ادیان مختلف نمیتواند چیز دیگری باشد. "مسلما این مدلی است برای تمام سوریه. چراکه تنها زمانی که تمام انسان ها با خاستگاه های مختلف [به سیستم] احساس تعلق کردند، می توان صلح را اعطا کرد."

برای ایجاد نهاد قضاوت در منبج یک شورای اجتماعی تاسیس شده بود. این شورا قوانین جدید را ترسیم می کند. شیخ توضیح می دهد که "در حال حاضر قضاوت بر پایه های حقوقی است. از قوانین سنتی قبایل نیز استفاده می شود. قوانین عادی، شبیه آنچه در اروپا است و همچنین شریعت." قوانین شریعت اسلام گاها و قسما مورد استفاده قرار می گیرند، چراکه بخش بزرگی از آن امروزی و مدرن نیست، عبارتی که او تحقیر آمیز می بیند. هر شهروند می تواند هر دادگاهی که برای خود مناسبتر می داند را انتخاب کند." در نهایت یک مسیحی نمی خواهد با توجه به قوانین شریعت [اسلام] محاکمه و مجرم شناخته شود. البته مدل منبج فاقد مشروعیت انتخاباتی است، چراکه همه شوراها تا کنون بدون انتخابات منصوب شده اند. المشی می گوید "طبیعتا ما بر روی آن کار می کنیم" و با ایمانی راسخ می افزاید "در خلال یک سال انتخابات برگزار خواهد شد."

قرارگاه مرکزی شورای نظامی منبج در یک حیاط خلوت که با موانع بتنی محافظت می شود واقع شده است. ابو امجد فرمانده چهار هزار مرد [مسلح] است. او با قاطعیت می گوید "در شهر خارج از سربازان ما هیچ نیروی مسلح دیگری وجود ندارد. به تنهایی همه چیز را تحت کنترل داریم." با این حال خارج از این مکان چیز دیگری در جریان است. آنجا نیروهای سوریه دموکراتیک که شورای نظامی منبج نیز بخشی از آن است حضور دارند. چراکه شورشیان ارتش آزاد سوریه در شمال و غرب تهدید کرده اند که بلافاصله منبج را تسخیر خواهند کرد. ابو امجد می گوید "آنها از سوی ترکیه حمایت می شوند، با این حال همین اواخر ترکیه پایان مداخله در سوریه را اعلام کرد. و اینگونه بود که شر ارتش آزاد از سر ما کم شد." فرمانده پیشتر خود به همراه ارتش آزاد مبارزه کرده است. "خیلی وقت است آن دوران پایان یافته، چراکه میخواستم کار مثبتی انجام داده باشم و نه اینکه تنها و همیشه نابود کنم." سه سال پیش او ارتش آزاد سوریه را ترک کرد و اکنون از سرزمینش دفاع می کند. "ما اینجا اجازه نخواهیم داد که این زندگی آزاد [به این آسانی] از دست برود."

هنگام ظهر رفت و آمد در مرکز منبج کم کم متوقف شد. سر و صدای خودروها با صدای ژنراتورهای برق مقابل هر مغازه صدای گوش خراشی را تولید می کردند. باصل ۲۲ ساله که در یکی از چهار راه های منبج اسپرسو و کاپوچینوی تازه می فروشد؛ اندکی مزاحمم شد. با این حال، با تبسمی که نشان از رضایت بود گفت "باید این مردم را تحت حکومت داعش می دیدید، همه از ترس در خانه هایشان می ماندند و هیچ جنبنده ای نمی جنبید، حتی وقتی که بیم و دلهره ای نداشتند."

او خود کافه اش را در جریان اشغالگری داعش بست و به روستای پدر و مادرش عزیمت کرد. او همچنین یک جنگجوی پنجاه ساله آلمانی که معروفبه ابو محمد آلمانی بود را می شناخت. باصل می گوید "همه اینجا میشناختندش، مسئول برق و ساخت مساجد بود." نمی داند که هنوز زنده است یا نه. باصل می گوید " داعش تمام شد و زندگی یکبار دیگر به جریان افتاد. بازار و کسب و کار خوب پیش می رود، همه کار دارند." پس از مدتها باز به سیاست علاقه مند شده است. "شورای مردمی شهر را اداره می کند، و شورای نظامی منبج نیز نگران مسائل امنیتی است." اطمینان می دهد که این اغراق نیست "باور کنید که تا کنون در چنین شرایط خوبی نبوده ایم."