"بلا چاو" – سرودی اعتراضی جهان را فتح می کند

​راهپیمایی پارتیزان های ایتالیایی در اواخر ۱۹۴۵ در شهر میلان - Keystone

مارک زولینگر - Neue Zürcher Zeitung
ترجمه از آلمانی: عمار گلی

"بلا چاو" (خداحافظ ای زیبا) که [به واسطه] نسخه پارتیزان های ایتالیایی در جنگ جهانی دوم شناخته شد، امروزه در همه جا در سراسر جهان سروده می شود، جایی که انسان ها برای یا علیه چیزی تظاهرات می کنند. با این حال این ترانه به هیچ وجه خواستگاهی سیاسی ندارد.

اخیرا در تظاهرات ضد مجمع جهانی اقتصاد در داووس، یا مثل همیشه در هنگ کنگ یا حتی در استانبول، لبنان، کردستان یا اکراین: سرود اعتراضی "بلا چاو" گرداگرد جهان در حرکت است. فعالان زن و مرد جنبش اشغال وال استریت همچون کارگران مکزیکی مزارع در کالیفرنیا این ترانه را می سرودند. در تظاهرات "جمعه ها برای آینده" این ترانه، سرود [اصلی] شده است. و در وطن- ایتالیا- طنین صدای هواداران زن و مرد جنبش ساردینی می شود زمانی که در شهر گردهم می آیند.

همیشه زمانیکه انسان ها گردهم می آیند تا صدای خود را بلند کنند، شروع به سرودن این ترانه می کنند، ترانه ای که به مبارزان [و هسته های] مقاومت ایتالیا در مقابل فاشیسم در خلال جنگ جهانی دوم نسبت داده می شود. با این حال کمتر کسی می داند که ریشه این ترانه به گذشته ای دور باز می گردد و اینکه در آغاز به هیچ وجه گذشته ای سیاسی نداشته و برعکس این ترانه حکایت از عشقی ناکام می کرده است. و مهمتر از همه و آنچنانکه کارلو پستلی مورخ موسیقی در کتابش "بلا چاو. ترانه آزادی" در خصوص این ترانه حماسی نوشته است، این ترانه نزد پارتیزان ها به ندرت شناخته شده بوده است. تنها توسط چند نیروی از هم جدا افتاده در مناطقی چون امیلیا-رومانیا، پیامونته و ابروتزو سروده می شد.

در ابتدا عشقی ناکام بود

اینکه امروز "بلا چاو" همچون ترانه پارتیزان ها شناخته می شود به استراتژی ای که "ابداع سنت"[۱] نامیده می شود مرتبط است: یک سنت ابداع می شود تا بنیادی را به یک جنبش اساسی دهد که آن را کنار هم نگه دارد. "بلا چاو" زمانی به یک "ترانه کلاسیک پارتیزانی" مبدل شد که در اواخر ۱۹۵۰ ضرورت اتحاد دسته جات و گروه ها –کمونیست، سوسیالیست، کاتولیک و لیبرال- به وجود آمد. البته می توانستند ترانه های دیگری را انتخاب کنند، ترانه های محبوب قدیمیتری چون " Fischia il vento- باد سوت می زند"[۲]، ترانه ای که خبر از بهار سرخ [مونیخ] [۳] داد. با "بلا چاو" سرودی انتخاب شد که دست کم سیاسی است و موسیقی فارغ از زمان قدرتمندی دارد.



 پستلی در کتابش پرده از لایه های مختلفی که پایه این ترانه محسوب می شوند برداشته است. در همین رابطه ارتباطی میان این ترانه و موسیقی یهودی کلزمر [۴] و ترانه های مردمی اروپایی یافته است. قدیمی ترین نشانه ها به ترانه ای در قرن ۱۵ باز می گردند که در نرماندی سروده می شده است. در قرن ۱۸ بخش هایی از این ترانه در پیامونته و ونیز ظاهر می شوند. خصوصا بخش های ابتدایی و پایانی متن ترانه ها یکسان هستند. این ترانه در مورد زن جوانی است که یک روز صبح از خواب بیدار " یک روز از خواب برخاستم - una mattina mi son svegliata" می شود و متوجه می شود که معشوقه اش با فرد دیگری است. رنجور از اندوه عشق، تنها می خواهد بمیرد و آرزو می کند که معشوق پس از مرگش یک گل بر مزارش بگذارد.

در نسخه ای که پس از اشغال ایتالیا توسط آلمان نازی طنین انداز شد، متجاوز (invasor) جایگزین رقیب [عشقی] شد " e ho trovato l’invasor". پس از جنگ دوم جهانی کارگران زن مزارع برنج در دره پو[۵] این آهنگ را اقتباس کردند. آنها از پشه هایی که آنها را به هنگام کار اذیت می کردند و همچنین از سرکارگر مزرعه که با چماقی در دست کنارشان می ایستاد خشمگین بودند " il capo in piedi col suo bastone – رئیس با چماقش ایستاده".


زنان کارگر در مزارع برنج

"بلا چاو" اما در سال ۱۹۶۳ به واسطه آوازخوان فرانسوی ایو مونتان (با نام ایوو لیوی در توسکانی متولد شد) به محبوبیت واقعی رسید. این ترانه بدون تغییر عنوان ایتالیایی و ترجیح بندهای آن در ادامه به بیش از ۴۰ زبان ترجمه شد. "بلا چاو" اینچنین بیانی جهانی پیدا کرد، بیانی که در تمام جهان قابل فهم است. کوتاه و ساده می گوید خدا حافظ!

محبوب نه به لطف نت فلیکس

اینکه امروزه باز این ترانه در گردهمایی ها و اعتراضات سروده می شود، به ادعای پستلی به طور خاص به این مربوط است که [مردم را] به کف زدن ریتمیک دعوت می کند، چیزی که پویایی و حرکت گروهی و شادی و سرخوشی را با خود به همراه دارد. مسئله آزادی مهمترین برداشت عمومی از این ترانه است: کسی که "بلا چاو" را می سراید خود را همچون انسانی آزاد در اجتماعی آزاد می بیند. البته این مسئله در حد مبارزه ای محسوس تا یک مقاومت که در نهایت منجر به شهادت می شود نیست. متن ملودراماتیک "بلا چاو" در نهایت همچون گذشته با مرگ قهرمان به پایان می رسد، که به افتخار او گل بر مزارش قرار داده می شود.




 دو سال پیش نت فلیکس موجب افزایش بیشتر محبوبیت این ترانه شد. و این به واسطه سریال "خانه پول"، که حکایت یک دزدی از ضراب خانه اسپانیا است. "بلا چاو" تنها بخشی از تایتل نیست بلکه نقش مهمی را در این داستان بازی می کند: مغز متفکر پشت حمله [به ضراب خانه] سرود پارتیزانی را از آواز خوانی پدر بزرگش به عاریه می گیرد و خود را همچون مبارز مقاومت در مقابل سیستم می بیند. درپی این سریال اجراهای تازه متعددی از این ترانه تولید شد به نحوی که یک نسخه رپ از آن عنوان بهترین ترانه تابستانی (Sommerhit ) را از آن خود کرد.

ترانه ای با قدرتی انفجاری

در خود ایتالیا نیز "بلا چاو" قدرت انفجاری بسیاری را حفظ کرده است. جایی که در آن این ترانه سروده شود، همزمان با هم متحد و از هم منشعب می شود. کسی که خود را متعلق به اردوگاه سیاسی راست بداند، به هیچ وجه نمیتواند [این سرود را] با دیگران بسراید. بە همین دلیل است کە معمولا یک گروه کُر خودجوش در میان آحاد مردم پیدا می شود، مثلا وقتی که ماتئو سالوینی رهبر حزب لگا با رهگذران درهم می آمیزد. اما همزمان نیز "بلا چاو" می تواند کسی چون ماتئو رنزی نخست وزیر پیشین چپ میانه را که با رای دهندگان راست میانه رایزنی می کند شرمسار کند. هرچند که این ترانه جهانی و محبوب شده است، با این حال و به ویژه در ایتالیا همچون گذشته با سنت اولیه کمونیستی مرتبط است. هنگامی که اخیرا این ترانه در یک مراسم خاکسپاری عمومی سروده شد، رنزی عمدا با دهانی بسته بر صندلی اش نشسته باقی ماند.

دون ماسیمو بیانکالانی اما کاملا برخلاف او بود. کشیش ویکوفارو(Vicofaro) در استان پیستویا برای خود نامی دست و پاکرد، چراکه او در پایان عبادت جمعی در کلیسا بیشتر از یک بار "بلا چاو" را سرود. آنگونه که رسانه ها گزارش کرده اند، او می خواهد اینگونه مقابل نفرت حرکتی سمبلیک نشان دهد. البته روشن است که با این کار بخشی از هواداران خود را تحریک می کند.

۱. Eric Hobsbawm and Terence Ranger , invention of tradition
۲. ترانه ای که بر روی ملودی ترانه "کاتیوشا" ترانه فولکلور روسی در ایتالیا سروده شده است
۳. اشاره به جمهوری شورایی باواریا در خلال سال های ۱۹۱۸ و ۱۹۱۹
۴. موسیقی سنتی یهودیانِ اشکنازی ساکنِ اروپای شرقی
۵. یک جلگه بزرگ در شمال ایتالیا - Pianura Padana