در این گوشه از ترکیه؛ روایتی از نزاع، ناکامی و امید ...

آنوش باباجانیان* - National Geographic
برگردان از انگلیسی: NNSROJ

ساکنان سور درطول درگیریها از خانه خود گریخته اند. این خانواده از جمله خالد (سمت چپ)، گلستان (ایستاده در وسط) و قادر(در سمت راست) در زمستان به مدت دوماه خانه خود را ترک کردند. هنگام بازگشت، یک تفنگ کلاشینکف از خانه شان دزدیده شده بود. بسیاری از افرادی که دوباره برگشتند خانه هایشان را غارت شده یافتند. 

در قلب دیاربکر در جنوب شرقی ترکیه، منطقه باستانی بارو سور قراردارد. مساجد، کلیساها و خانه های سنگی زینت دهنده خیابان های باریکی هستند که جلوه ای ازحضورمردمان بسیاری همچون اعراب، کُردها،  ترک ها و ارامنه که برای قرن ها در این مناطق زندگی میکرده اند.

اخیرا سور درگیر خشونت بوده است. در میانه ماه های آگوست ۲۰۱۵ تا مارس ۲۰۱۶ درگیری میان شبه نظامیان کُرد که در تلاش برای بدست آوردن خودگردانی هستند و دولت ترکیه که به دنبال بیرون راندن آنها ازخانه هایشان و کسب و کارشان است، کسب و کارو سرزمینی که ویران شده و زندگی هایی از دست رفتند. حکومت نظامی ۲۴ ساعت برقرار است. بسیاری مجبور به فرار از سور شده و در شهر خودشان آواره شده اند. 



باباجانیان میگوید: بسیاری از خانه ها و ساختمان های سور در طول زمان یا در درگیری های اخیر ویران شده اند. برنامه هایی برای تبدیل کردن سور به یک مرکز توریستی وجود دارد که شامل تخریب و بازسازی خانه هایی است. ساکنان بسیار کمی خواستار جبران خسارت ها وارد شده به خانه هایشان شده اند. 



ایلک نور ۶ ساله و بَرچَم ۲ ساله در حال بازی در یکی از کوچه پس کوچه های سور در جریان تدارک برای یک مهمانی خانوادگی



در زمان حکومت نظامی، بازارها و فروشگاه ها در سور فعالیت نمی کنند. 

ساکنین اجازه یافتند به برخی از مناطق سور بازگردند، هرچند هنوز نیز در بخش هایی از این منطقه درگیری های سختی در جریان است. این مناطق همچنان خالی از سکنه، غیر قابل دسترس و توسط پلیس ترکیه در آنها مقررات منع رفت و آمد برقرار است. 

دولت مبلغ بسیار کمی برای اسکان مجدد آواره گان متعهد شده است و همچنین هزینه ای برای بازسازی مناطق تاریخی تخریب شده در نظر گرفته است. اما بازسازی منطقه میتواند یک مزیت برای صنعت توریسم و از آن سو بازسازی منطقه به معنای پایان دادن به زندگی وکارهایی است که در جامعه وجود دارند. 



 (سمت چپ). تاریخ مناره که در بخشی از سور واقع شده است به قرن ۱۶ میلادی برمیگردد، در حال حاضر رفت و آمد به منطقه برای کسی جز پلیس ترکیه امکان پذیر نیست. 



(سمت راست). یک زرگر آشوری به نام ابراهیم در طلافروشی اش شراب خانگی هم میفروشد. این شراب یکی از بهترین ها در دیاربکر شناخته میشود. 



صوفی تمس ۷۷ ساله،  ۵۴ سال است که در کار چوب درختان صنوبر یا همان کاواک است. درختان در باغ محافظت شده یونسکو در داخل شهر احاطه شده توسط سور در دیاربکر کاشت میشوند. مردم درختان را برای گرم کردن خانه هایشان در زمستان استفاده میکنند و علاوه بر این از این چوب در کارهای ساخت و ساز نیز استفاده می شود. 

عکاس ارمنی آنوشا باباجانیان در ماه اکتبر برای مستندسازی پس از درگیری ها به دیاربکر سفر کرد. او و مترجم اش درب خانه ها را زده و خود را معرفی کردند. در گوشه ای ازباغ با یک استکان چای ترکی به سخنان ساکنان سور گوش سپرد و آنها احساسات آکنده از امید و ترس از خشونت و بازگشت دوباره خود را با او به اشتراک گذاشتند. 

او از میان خیابان ها و ساختمان هایی که توسط ارامنه ساخته شده بودند قدم می زند. به شهود و حس عمیق تری نسبت به ریشه های نیاکانش و همچنین فرهنگی که در طول قرن ها بصورت نسل به نسل ساخته شده است دست یافت. یکی از مکان هایی که او ساعتی در آن گذراند خانه " Dengbêj" بود که در آن رسوم و سنن کهن کُردی پابرجا است یا اینکه [شماری] در حال تمرین داستان سرایی همراه با آهنگ بودند. 


توضیح ترانه: بخشی از ترانه ای که در مراسم دەنگ بێژی اجرا شد . داستان ترانه در مورد پدری است که برای پسرش که با زنی در فاصله دور ازدواج کرده است ابراز تاسف میکند. 

حکایت این ترانه او را به طور خاص درگیر کرده است. داستان عشق و عاشقی نافرجامی میان پسر کُرد دوره گردی که اسیر عشق زن جوان ثروتمند ارمنی میشود. آن دو باهم فرار میکنند و مرد توسط مردانی که پدر دختر فرستاده است دستگیر و کشته میشود. 

برای باباجانیان این ترانه عشق و ناکامی درعشق نمادی از احساسات افرادی که سالهاست درکنارهم هرچند خواهان زیستن در صلح و آرامش در منطقه آناتولی هستند ولی همیشه درگیرتضادها بودند. 



سمت چپ : لطیفه اوسلو ۷۵ ساله به تنهایی در سور زندگی میکند. 



سمت راست: دیوار ورودی خانه ای که گفته میشود متعلق به ارمنیان است اما اکنون خانواده ای کُرد در آن ساکن هستند. 



خانواده ای کُرد و دوستانشان در سور مراسم نامزدی را جشن میگیرند. باباجانیان میگوید این خانه که امروزه برای مراسم خاص استفاده میشود ۱۰۰ سال پیش متعلق به یک خانواده ارمنی بوده است. چندمتر دورتراز خانه، پست های بازرسی پلیس ترکیه محافظت قسمتی از سور را که هنوز بخشی خارج از محدوده غیر نظامیان است را تحت نظر دارد. 



مغازه ها دوباره مشغول به کار شده اند. باباجانیان حس امیدواری را در چشمان مردمی که ملاقات کرده دیده است. 

باباجانیان میگوید "من میخواهم زیبایی واقعی که در این محیط تاریخی وجود دارد و دردی که همراه آن نیز وجود دارد را نشان دهم. کوچه هایی که زنان در آن گرد هم می آیند و خانه هایی که دیوارهای آبی آنها را احاطه میکنند. راهی که خوانندگان خودشان را نشان دادند. راهی که در آن بچه ها با تمام سادگی و زیبایی خودشان هستند. این جایی است همچون جاهای دیگر. من امیدوارم که صلح برقرار شود. 

باباجانیان میگوید چندی پس از آنکه او شهر را ترک کرد. شهر دیاربکر دچار هرج و مرج شد و رهبران اپوزیسیون کُردی دستگیر شدند؛ از جمله شهردار دیاربکر. از این پس چه اتفاقی برای طرف کُرد و دولت ترکیه به وقوع خواهد پیوست، ساکنان سور باید کمی صبر پیشه کنند تا ببیند سرانجام چه میشود. 



جلوی مغازه ای در امتداد یک خیابان مرکز خرید در سور است.