الجزایر و کُرد هراسی؛ آغاز گفتگوهای سری دمشق و آنکارا

گزارش: عمار گلی

خبرهای منتشر شده حکایت از آن دارد که مقام های ترکیه و سوریه با وساطت یکی از کشورهای آفریقایی در حال گفتگو و مذاکره در خصوص آینده منطقه و مساله کُرد هستند.

روز گذشته روزنامه فرانسوی زبان "الوطن" چاپ الجزایر با انتشار گزارشی خبر از آغاز گفتگو و مذاکره میان مقام های ترکیه و سوریه با وساطت مقام های این کشور داد. 

بنا به این گزارش نگرانی دو کشور در رابطه با تحولات کُردستان و اعلام سیستم فدرالیسم دموکراتیک در غرب کُردستان یکی از اصلی ترین مسائل مورد بحث این دو کشور بوده است.

یک منبع مطلع که نخواسته نامش فاش شود به روزنامه الوطن گفته است که دولت الجزایر به درخواست ترکیه با مقام های دمشق تماس برقرار کرده و مذاکره میان این دو کشور آغاز شده است.

به گفته این منبع سوریه و ترکیه دارای نگرانی های مشترکی در رابطه با مساله کُرد بوده و از احتمال قریب الوقوع امضای توافق میان این دو کشور خبر داده است.

بنظر می رسد آغاز این گفتگوها بی ارتباط با کاهش حجم حملات لفظی مقام ها و رسانه های دو کشور علیه یکدیگر نباشد. تا کنون مقام های این سه کشور واکنشی نسبت به انتشار این گزارش از خود نشان نداده اند.



الجزایر، مساله کُرد و پیامدها

الجزایر پس از استقلال از استعمار فرانسه نقش مهمی را در سیاست کشورهای جهان سوم و حوزه دنیای اسلام در عرصه سیاست جهانی و منطقه ای داشته است. از بحران میان کشورهای عربی تا میانجیگری میان ایران و ایالات متحده که به عهدنامه ۱۹۸۱ الجزایر منتهی شد.

در مقابل این کشور نقشی مخرب را در به سرانجام رسیدن مسئله کُرد در خاورمیانه و خصوصا عراق داشته است.

در پی عقد عهدنامه الجزایر میان ایران و عراق در سال ۱۹۷۵ میلادی، عراق بر سر مالکیت آب‌های شط العرب با میانجی‌گری "هواری بومدین" رئیس جمهور الجزایر با ایران به توافق رسید و در مقابل ایران نیز کمک های خود به احزاب کُرد و راه های تدارکاتی را رزمندگان کُرد در کُردستان را مسدود کرده و آنان را تشویق به تسلیم کرد.

در پی پایان یافت قیام کُردستان ده ها هزار شهروند کُرد آواره شدند. متعاقب پیمان الجزایر، دولت عراق با گسیل هزاران سرباز و نیرو به کُردستان عملیات تعریب (عربی کردن) کُردستان را آغاز کرد. 

عملیات های ارتش و سیاست های دولت بعث ابتدا کُردهای فیلی جنوب اقلیم کُردستان و بغداد را هدف گرفت و اخراج و سلب تابعیت این کشور را برای آنان در پی داشت و در نهایت نیز به عملیات انفال که یکی از بزرگترین عملیات های پاکسازی نژادی در قرن بیستم بود منتهی شد.

علاوه بر عهدنامه الجزایر، احمد بن بلا رئیس جمهور پیشین این کشور یکی از میانجیگران گفتگوهای صلح میان جمهوری اسلامی و دکتر قاسملو دبیر کل پیشین حزب دموکرات کُردستان ایران در وین پایتخت اتریش بود.

گفتگوهایی که در نهایت منجر به ترور دکتر عبدالرحمان قاسملو به دست هیات ایرانی شد.

یکی از اعضای پیشین حزب دموکرات کُردستان ایران و همزمان میزبان دکتر قاسملو در وین در رابطه پیشتر در گفتگویی در رابطه با نقش بن بلا در گفتگو میان ایران و حزب دموکرات کُردستان ایران گفته بود "اینگونه فهمیده بودم که "احمد بن بلا" نخست وزیر وقت الجزایر، میانجیگری گفتگوها را بر عهده دارد، اما چند روز بعد وقتی که بن بلا را به مراسم تعزیه دکتر قاسملو و همراهانش آمد به ما گفت "ایرانی ها با حضور من در دیدار دوم مخالفت کرده بودند". احساس می کنم اگر بن بلا در آنجا حضور داشت ایرانی ها مجبور بودند که وی را نیز به قتل برسانند، چیزی که نمیخواستند اتفاق بیافتد".

علی رغم دوستی دیرینه احمد بن بلا با بسیاری از رهبران کُرد و از جمله دکتر قاسملو و جلال طالبانی و اذعان آنها به تلاش های این رهبر الجزایری برای حل مسئله کُرد، ظاهرا نام الجزایر به خودی خود به یکی از عوامل ناکامی در به سرانجام رسیدن مسئله کُرد در خاورمیانه مبدل شده و تلاش این میانجیگر صلح تنها به تامین منافع کشورهای منطقه و سرکوب بیشتر در کُردستان منتهی شده است.



کُرد هراسی و مثلث تهران، آنکارا، دمشق

گزارش این روزنامه الجزایری در حالی است که اواسط اسفند ماه تحولات سوریه دو کشور رقیب ایران و ترکیه را وادار کرد که اختلافات خود را کناری نهند و نشست های مشترکی را در رابطه با نگرانی مشترکشان برگزار کنند؛ کُرد هراسی.

احمد داود اوغلو نخست وزیر ترکیه ۱۵ اسفند در دیدار با حسن روحانی از آمادگی کشورش برای هماهنگی بیشتر با ایران در مبارزه با گروه‌های "تروریستی" در منطقه خبر داده بود. 

وی در بخش دیگری از اظهاراتش با اشاره به نگرانی مشترک ایران و ترکیه در خصوص تمامیت ارضی سوریه تاکید کرده بود که نباید اجازه دهند بازیگرانی خارج از منطقه برای سرنوشت خاورمیانه تصمیم بگیرند.

به نظر می رسد مقام های ترکیه که این روزها با مشکلات عمده ای در جغرافیای شمال کُردستان مواجه شده اند و همچنین شکست سیاست های منطقه ای آنها در قبال بحران های سوریه، مصر و عراق، بیش از پیش آنها را به سمت کاهش تنش با همسایگان و دیگر کشورهای متحدشان در منطقه سوق داده شده اند.

در طی روزهای گذشته برخی رسانه های خبری در ترکیه خبر از دیدار قریب الوقوع وزیر خارجه روسیه از آنکارا داده بودند. با فرض صحت این خبر و توافق روزهای گذشته میان ترکیه و اسرائیل، ناگفته پیدا است که مقام های آنکارا در حال بازسازی و تقویت مواضع خود در قبال مسائل بحرانی منطقه و خصوصا مساله کُرد هستند.

تلاش های مثلث تهران، آنکارا و دمشق برای رسیدن به فرمولی مشترک برای مقابله با مسئله کُرد و حذف آنان از صحنه سیاست بین الملل و مذاکرات صلح میان اپوزیسیون و رژیم اسد پس از آن شدت گرفت که  احزاب سیاسی کُرد و غیر کُرد با ایجاد یک نظام فدراتیو در غرب کُردستان و شمال سوریه و ارائه مدلی موفق از همزیستی و تامین امنیت شهروندان سوریه در غرب کُردستان شدت گرفت؛ مدلی که عملا آنان را به یکی از اصلیترین کاراکترهای سیاسی در بحران سوریه و آینده این کشور مبدل شده اند.

در عرصه نظامی یگان های مدافع خلق در طی یکسال گذشته بیش از ۲۰ هزار کیلومتر از اراضی تحت تصرف گروه دولت اسلامی را آزاد کرده اند. موفقیت هایی که معادل کل پیشروی دو ارتش سوریه و عراق در مقابل این گروه بوده است.

بر اساس براوردهای صورت گرفته شده در حال حاضر بیش از ۵۰ هزار رزمنده در قالب نیروهای سوریه دموکراتیک و یگان های مدافع خلق و یگان های مدافع زن در غرب کُردستان و شمال سوریه در نبرد با گروه های جهادی و داعش هستند.

بنالراین برخلاف دهه هفتاد قرن گذشته، اینبار کُردها در منطقه یکی از اصلی ترین کاراکترهای مبارزه با گروه دولت اسلامی و همچنین تامین صلح در منطقه بشمار می روند. حذف و نادیده انگاشتن کاراکتری که با ده ها هزار رزمنده نقشی محوری را در مبارزه با گروه های جهادی چون داعش و القاعده بازی می کند اگر ناممکن نباشد، قطعا به آسانی دهه دهه های پایانی قرن بیستم نخواهد بود.