هیوا گوڵ محەمەدی
کاتێکی زێڕینە کە وڵاتی سوید ببێتە ناوبژیوانی کورد و تورک
Tuesday, May 7, 2013
پەر گارتۆن و جەبار ئەمین/ داگێنز نیهێتێر
لە سویدییەوە: هیوا گوڵ محەمەدی
له كۆتایی مانگی ئازاری ئه‌م ساڵدا، سه‌ركرده‌ی له توركیا زینداوكراوی "پ.ک.ک" ڕایگه‌یاند كه بۆ راگەیاندنی ئاگربه‌ست هانی "پ.ک.ک" ده‌دات. ناوبراو له ژووری زیندانه‌كه‌یەوە پێشنیازی بۆ گریلاكانی خۆی كرد كه ته‌قه‌كردن ڕاگرن و له سنوره‌كانی توركیا، به كوردستانه‌كه‌شیه‌وه، پاشه‌كشه بكه‌ن. بێكومان ئه‌مه یه‌كه‌م جار نییه كه بانگه‌وازی ئاگربه‌ستن بكرێت، به‌ڵام له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا ئه‌مجاره‌یان بۆته جێگای سه‌رنجێكی تایبه‌ت و هه‌روه‌ها هیوایه‌كی تازه‌ی هێناوه‌ته ئاراوه. ئه‌م جاره و پاش ساڵانێكی دوور و دڕێژی پڕ له شه‌ڕ و پێكدادان، له نێوانی میلله‌تی كورد و ده‌وڵە‌تی توركیا، له‌وه ده‌چێت ده‌رگایه‌ك بۆ چاره‌سه‌ری ئاشتیانه‌ی ئه‌و پرسه کرابێتەوە.
له ژماره ١٣ی ئه‌مساڵی گۆڤاری "دێر شپیگێل"ی ئا‌ڵمانیدا، نووسه‌ری كورد "بێژان ماتور"، چه‌ند سه‌رنجێكی خۆی ده‌خاته ڕوو و باس له ڕۆڵی گرینگی به‌شداریكردنی لایه‌نێكی ده‌ره‌كی سێهه‌م، له‌م پڕۆسه‌یدا ده‌كات. ناوبراو به‌رده‌وام ده‌بێت و ده‌ڵێت كه ده‌وڵه‌تی توركیا له‌وه ده‌چێت ئیستا ئاماده‌بێت دان به هه‌ندێك له مافه‌كانی گەلی كورد، وه‌كو مافی به‌كارهێنانی زمانی دایك و هه‌ندێک مافی یه‌كسانی لەو نێوان تاكه‌كاندا بنێت، به‌ڵام كاره‌كه بۆ ده‌وڵه‌تی تورک سه‌خت تر ده‌بێت ئەگه‌ر كورده‌كانی توركیا به هه‌مان شێوه‌ی كورده‌كانی عیراق داوای خودموختاریه‌ک له‌سه‌ر ناوچه‌یه‌كی ده‌ستنیشانكراو بکەن.
"بێژان ماتور"، ئه‌وه بیری خوێنه‌ر ده‌خاته‌وه كه مێژووی هاوكاری نێوان وڵاتانی یەكێتی ئەورووپا و توركیا، مێژویه‌كی نزیک په‌نجا ساڵه‌ی هه‌یه كه یه‌كێك له بواره‌كانی ئاماده‌یی یه‌كێتی ئەورووپا بووه بۆ وه‌رگرتنی توركیا وه‌ك ئه‌ندام، گه‌ر توركیا مه‌رجه‌كانی پڕكاته‌وه.
سوید یه‌كێک له وڵاتانی یه‌كێتی ئەورووپایە كه زۆر به ئاشكرا، هه‌ڵوێستی خۆی نیشان داوه و بۆی گرینگه کە تورکیا، به زوترین كات وه‌ك ئه‌ندام وه‌ربگیرێت، به مه‌رجێك مه‌رجه‌كانی ئه‌ندامبوون پڕكاته‌وه.
له لایه‌كی تره‌وه، وڵاتی سوید مێژویه‌كی پڕ له شانازی له پشتیوانیكردنی مافه‌كانی گەلی كورد له گشت كوردستاندا هەیە. بۆ نموونه له وه‌رگرتنی په‌نابه‌رانی سیاسی كورد و پشتگیری كردنی خه‌بات و چالاكییه‌كانیان.
له‌به‌ر ئه‌و هۆیانه ئێمه پێمان وایه كه سوید ده‌كرێت ببێته ئه‌و لایه‌نه ده‌ره‌كییه‌ی كه "بێژان ماتور" باسی ده‌كات بۆ ئه‌وه‌ی بانگه‌وازه‌كه‌ی ئۆجالان بۆ هێنانه ئارای ئاشتییه‌كی ڕاسته‌قینه، ئه‌گه‌ری سه‌ركه‌وتنی زیاتر بێت.
دیاره سه‌ره‌تا پێویسته خۆیندنه‌وه‌یه‌كی زیاتر بۆ ده‌ستنیشان كردنی پێشمه‌رجه‌كانی سه‌ركه‌وتنی پرۆسه‌ی ئاشتی بکرێت، بۆ ئه‌وه‌ی وتووێژی ڕاسته‌وخۆی نێوان لایه‌نه‌كان به‌رهه‌می هه‌بێت.
پرسیارێك لێره‌دا دێته ئاراوە، ئه‌ویش ئه‌وه‌یه کە ئایا په‌یامه‌كه‌ی ئۆجالان ئه‌وه ده‌گه‌یه‌نێت كه ئیدی "پ.ک.ک"، خه‌باتی چه‌كداری ده‌گۆڕێت بۆ شێوازێک لە خه‌باتی ئاشتیانه؟ گه‌ر وا بێت ئه‌وە هه‌نگاوێكی گرینگ و ئاڕاسته‌یه‌كی به‌جێیە.
دیاره لای زۆرمان ئاشكرایه كه چۆن زۆر جار جووڵانه‌وه‌ی چه‌كداری میلله‌تان، گه‌رچیش مۆری تیروریستیشیان خرابێتە پاڵ، كاتێك وازیان لە خه‌باتی چه‌كداری، وەک تاکە ئامرازێک[ی بەردەست] هێنا، توانیویانه ڕۆڵێكی كاریگه‌ریان له هێنانه ئارای ئاشتیدا هەبێت. چ "ئا ئێن سی" ماندێلا و چ "پی ئێل ئۆ"ئ عه‌ره‌فات، کە هەردووکیان خه‌ڵاتی ئاشتی نۆبڵیان پێ به‌خشرا، گه‌رچی پێشتر، لە لایەن هەندێک لایەنەوە به تیرۆرست له قه‌ڵه‌م ده‌دران. هه‌ڵبه‌ته نه ئه‌و كه‌سانه خه‌ڵاتی ئاشتیان وه‌رده‌گرت و نه پرۆسه‌ی وڵاته‌كانیان به‌م دۆزه دەگەیشت گه‌ر له لایه‌ن وڵاتانی دونیاوه گه‌مارۆی سیاسی خرابوایه سه‌ریان.
چه‌وسانه‌وه‌ی درێژخایەنی گەلی كورد، هانده‌ری سه‌رهه‌ڵدانی به‌رگری چه‌كداری بووه، جولانه‌وه‌یه‌ك كه ده‌كرێت له ڕووی مێژوویییه‌وه لێی تێبگه‌یت وله ڕووی ئه‌خلاقییه‌وه داكۆكی لێ بكه‌‌یت. بۆ نمونه كورد له عێراقدا و له‌سایه‌ی رژێمه یه‌ک له دوای یه‌كه‌كانی ئه‌و وڵاته، مافه دێمۆکراتیک و نه‌ته‌وه‌یه‌كانی لێ زه‌وت و نکۆڵی لێكرابوو و هه‌تا ڕوخانی ڕژێمه‌كه‌ی سه‌دام حسینش چه‌ندین جار به ئامرازی جۆراوجۆر توشی كۆمه‌ڵكوژی بۆوە.
ئه‌و چه‌ند ملیۆنه كورده‌ی له كوردستانی سوریان، له لایه‌ن ڕژێمی ئه‌و وڵاته‌وه وه‌ك بێگانه مامه‌ڵه‌یان له‌گه‌ڵ ده‌كرێت، هه‌ر بۆیه‌ش مافە میللی و دیموكراتیکە‌كانیان پێشێل ده‌كرێت. له ئێرانشدا زۆڵمێكی بێ ئه‌ندازه و به‌رچاو له كورده‌كان ده‌كرێت.
له توركیاشدا كورده‌كان، كه هەژماره‌یان نزیكه‌ی ١٥ میلیۆن كه‌سه و نزیكه‌ی ٢٠ لە سەتی دانیشتوانی وڵاته‌كه پێکدێنن، له ژێر چه‌وسانه‌وه‌یه‌كی زۆردان. ڕێكخراو‌ی لێبوردنی نێودەوڵەتی له دوایین ڕاپۆرتی خۆیدا، ڕه‌خنه‌ی توند له حكومه‌تی توركیا ده‌گرێت له‌به‌ر هه‌ڕه‌شه‌كانی سه‌ر مافی ڕاده‌ربڕین و به‌كارهێنانی زه‌بر و زه‌نگ له‌لایه‌ن پۆلیس و ده‌ستگیركردنی بێ بنه‌ما و دادگایی كردنی هه‌زاران كه‌س به پاساوی یاسای دژه تیرۆر.
هه‌ڵوێست وه‌رگرتن له جوڵانه‌وه ئازادی خوازانەی خه‌ڵكی كوردستان له به‌شه جیاوازه‌كانی كوردستان ده‌بێت له‌م گۆشه نیگایه‌وه سه‌یری بكه‌ین. هه‌ر چه‌نده خه‌باتی چه‌كداری به مه‌به‌ستی پاراستنی مافی نه‌ته‌وه‌یه‌ك له چوارچێوه‌ی په‌یماننامه‌ی جیهانی گه‌ڵان كارێكی ڕه‌وایه، به‌ڵام له هه‌مان كاتدا ده‌بێته مایه‌ی زیانی مرۆیی و قوربانی زۆر لای هه‌موو ئه‌و به‌رانه‌ی به‌شداری کێشەکە لێدەکەوێتەوە. هه‌ر بۆیه‌ش ئێمه، پارته سه‌وزه‌كانی جیهان پشتگیری ته‌واوی خۆمان بۆ مافی گه‌ڵان نیشان ده‌ده‌ین، به‌ڵام له‌گه‌ل ئه‌وه‌شدا چ سه‌وزه‌كانی سوید و چ سه‌وزه‌كانی وڵاتانی تر هه‌ڵوێستێكی ئاشتی خوازانە و دژه چه‌كمان هه‌یه، ئاشتی لای ئێمه ته‌نها ئامانج نییه، به‌ڵكو ئامرازه‌كانیش پێمان وایه ده‌بێت ئاشتیانه بن بۆ هێنانه ئارای چاره‌سه‌ری جێگیر.
بۆ پشتگیری كردنی ڕاره‌وی ئاشتیخوازانه، گرینگه كۆمه‌ڵگای نێودەوڵەتی ئاماده‌یی خۆی بۆ دیالۆگ له گه‌ڵ ئه‌و ڕێكخراو و جوڵانه‌وه رزگاریخوازانه‌ی ئاماده‌بن شێوازی خه‌باتیان بۆ شێوازێكی ئاشتیانه بگۆرن، نیشان بدات. هه‌روه‌ها گرینگە وڵاتان و كۆمه‌ڵگه‌ی نێوده‌وڵه‌تی میوانداری ئه‌وان بكات بۆ سازدانی وتووێژ له نێوان لایه‌نه‌كان. بۆ نمونه مامه‌ڵه‌كردن له گه‌ل جوڵانه‌وه‌ی فلستین به‌م جۆره بووه. هه‌ر له‌به‌ر ئه‌وه‌یه و بۆ پشتگیری كردنی پرۆسه‌ی ئاشتی، ئێمه ئه‌مڕۆ ڕێگای چیاكانی كوردستان، چیاكانی نێوان ئیران و عێراق و توركیا بۆ چاوپێكه‌وتن له گه‌ڵ سه‌ركرده گەریلاكانی پەکەکە دەگرینە بەر.
هیوادارین له میانه‌ی چاوپێكه‌وتنه‌كه‌ماندا په‌یامێكی ئاشكراتر و روونترمان سەبارەت بەوەی كه سه‌ركرده و گەریلاکانی پەکەکە چۆن دەڕواننە بانگەوازەکەی ئۆجالان، دەستبکەوێ. هه‌روه‌ها به‌باشی ده‌زانین بۆچوونی خۆمان، سه‌باره‌ت به گرینگی به‌كارهێنانی ئامرازی ئاشتیانه و گواستنه‌وه‌ی شێوازی خه‌بات بۆ كاری سیاسی ئاشكرا و ئاشتی خوازانە، ڕابگەیەنین.
له هه‌مان كاتدا هیوادارین بتوانین هاوكاری ناردنی ئه‌و په‌یامه بۆ حكومه‌تی توركیا بین كه ڕێكخراوه سیاسیه‌كانی ئەورووپا، بۆ نموونە سەوزەکانی سوید، كه خۆیان به دۆستی گه‌لی كورد و گه‌لی توركیش ده‌زانن، چاوه‌ڕوانی هه‌نگاوی پۆزەتیڤ و پڕاكتیكی له حكومه‌تی توركیا ده‌كات. هەنگاوگەلێک وەک ئازادكردنی زیندانیانی سیاسی، دان پێدانی مافه‌كانی خه‌ڵكی كورد له توركیا و ڕێفورمی سیاسی وه‌كو هه‌مواركردنه‌وه‌ی یاسای هه‌ڵبژاردن و ده‌ستوور، چه‌ند هه‌نگاوێكی گرینگ به‌ره‌و ئاشتین.
له كۆتاییدا ئومێده‌وارین كه ده‌وڵه‌تی سوید به ڕه‌سمی چ به ته‌نیا، یاخود به هاوكاری له گه‌ڵ ناوەندە پێوەندیدارەکانی ناو یه‌كێتی ئەورووپا، ئه‌ركی میوانداری بۆ گفتۆكردنی ئاشتیانه له نێوان كورده‌كان و حكومه‌تی توركیا بگرێته ئه‌ستۆی خۆی و له‌م ڕیگایه‌شه‌وه وه‌كو لایه‌نی سێهە‌م له‌م پرۆسه‌یه‌دا ڕۆڵێكی به‌رپرسانه ببینێت.
پەر گارتۆن/ پارتی سه‌وز/ سه‌رۆكی پێشوی پارتی ژینگه، ئه‌ندامی پێشوی پارله‌مانی سوید و پارله‌مانی ئەورووپا
جه‌بار ئه‌مین/ پارتی سه‌وز/ ئه‌ندامی په‌رله‌مانی سوید
پەیوەندی‌دار:
تەگ:
چاوەڕوان بە...
مافی بڵاوکردنەوەی سەرجەم بابەتەکانی ناوەندی نووچە و شرۆڤەی رۆژ پارێزراوە