گزارش و کرونولوژی همکاری‌ اروپا و ترکیه برای بستن کانال‌های کردی

پلیس بلژیک در مقابل استودیوی مرکزی Roj tv 

گزارش: عمار گلی

یک هفته پس از حمله سازمان یافته نیروهای امنیتی ترکیه به شماری از رسانه های کُردی و غیر کُردی منتقد سیاست های آنکارا، شرکت یوتل ست در اقدامی غیرمنتظره پخش دو کانال کُردی "Med nûçe" و "نوروز" را از ماهواره های خود متوقف کرد.

شرکت ماهواره های یوتل سات اوایل اکتبر امسال با ارسال پیام کوتاهی برای مدیران کانال خبری "Med nûçe" به اطلاع آنان رسانده بود که پخش این کانال با استناد به قوانین کنوانسیون تلویزیون اروپا از روز سوم اکتبر متوقف خواهد شد؛ کمتر از یک هفته پس از دریافت این ایمیل پخش برنامه های این کانال کُردی متوقف شد.

یوتل سات در توضیح رسمی در خصوص اقدام خود اعلام کرده است "توقف پخش کانال Med nûçe درپی درخواست شورای عالی رادیو تلویزیون ترکیه (RTÜK) و مطابق با چارچوب های کنوانسیون تلویزیون های اروپایی برای کانال های فرامرزی بوده است".

مدیران این کانال خبری در گفتگو با رسانه های خبری این اقدام یوتل ست را در راستای تداوم سیاست های سرکوبگرانه دولت ترکیه در کُردستان عنوان کرده اند.

باقی گُل یکی از ادیتورهای Med nûçe در گفتگو با رسانه ها توقف پخش برنامه های این شبکه خبری را "شرم آور و پیامی خطرناک" عنوان کرده که تلویحا نشان دهنده "حمایت" کشورهای اروپایی از سیاست های سرکوبگرانه ترکیه است.

این کانال خبری فعالیت های خود را از جولای ۲۰۱۳ و متعاقب توقف برنامه های "nûçe tv" با زبان های کُردی (زازاکی و کرمانجی) و ترکی آغاز کرد. 

مَد نوچه در طی یکسال گذشته با پوشش حمله ارتش ترکیه به کُردستان و انتشار گزارش های متعددی در ارتباط با نقض حقوق بشر در ترکیه و کُردستان به یکی از منابع اصلی رسانه های دنیا مبدل شده بود.



علاوه بر این کانال خبری و اندکی پس از توقف پخش برنامه های Med nûçe، مدیران کانال خبری نوروز تی وی نیز با انتشار خبری اعلام کردند که یوتل ست پخش برنامه های این کانال را از ماهواره های خود متوقف خواهد کرد.

نوروز تی وی پخش برنامه های خود را از حدود ۹ سال پیش از ستوکهلم پایتخت سوئد با زبان های کُردی (کرمانجی، هورامی، گورانی و سورانی) و فارسی آغاز کرده و به پوشش رویدادهای کُردستان و خاورمیانه می پردازد.

این شبکه تلویزیونی با انتشار خبر توقف پخش آن بر روی ماهواره هاتبرد اعلام کرده بود " شرکت فرانسوی یوتل‌ست، در چارچوب پیمانی سیاسی با دولت ترکیه و جمهوری اسلامی، طی اقدامی غیرقانونی پخش شبکه تلویزیونی نوروز را متوقف کرد".

یکی از کارکنان نوروز تی وی در گفتگو با پایگاه خبری و تحلیلی روژ می گوید تصمیم توقف پخش برنامه های این تلویزیون "سیاسی و در راستای منافع اقتصادی" همپیمانان ترکیه بوده است.

پویا عزیزی در ادامه تصریح می کند که دولت های ایران و ترکیه در این رویه همکاری داشته و می افزاید "پیش از این هم بارها از سوی ایران تلاش هایی برای توقف پخش نوروز تی وی صورت گرفته بود و سفارت خانه های ایران در کشورهای اروپایی گزارش هایی را ارسال کرده بودند که به دلیل عضو نبودن ایران در شورای اروپا چندان موثر واقع نشدند. اما هشدار ترکیه به دلیل اینکه عضوی از شورای اروپاست و یوتل ست بر اساس کنوانسیون های شورای اروپا کار می کند مکمل این موضوع شده است و منجر به قطع پخش ما روی هاتبرد شده است".

به گفته پویا عزیزی مسئولان نوروز تی وی با توجه به "سیاسی بودن" این اقدام در تلاش هستند تا از راه های قانونی این مساله را پیگیری و حل کنند. وی تصریح می کند که چنانچه گفتگوها و فشارها منجر به تغییر تصمیم یوتل ست نشود "تنها گزینه باقی مانده شکایت قانونی از این شرکت به دادگاه های مختلف از جمله دادگاه حقوق بشر خواهد بود".



در مقابل رودولف بلمر مدیرعامل شرکت یوتل سات در گفتگو با خبرگزاری فرانسه این اقدام را در چارچوب قوانین فرانسه و کنوانسیون اروپایی دانسته و تاکید کرده " هر کانالی که از محتویات این قوانین عدول کند لازم است تعطیل شود".

فدراسیون روزنامه نگاران اروپا با اعتراض به اقدامات یوتل ست از مسئولان این شرکت خواسته بود تا با محدود کردن جریان اطلاعات و سانسور دنباله رو سیاست های سرکوبگرانه ترکیه نشوند.

توقف پخش این دوکانال کُردی در حالی بود که یک هفته پیشتر شورای رادیو تلویزیون ترکیه در اقدامی کم سابقه مجوز فعالیت ۱۰ کانال تلویزیونی و بیش از ۱۵ رادیو را به دلیل آنچه "حمایت از تروریسم" خوانده بود، لغو کرد.

کمیته حمایت از روزنامه نگاران اقدامات ترکیه را در راستای هدف قرار دادن و ضربه زدن به فعالیت های فرهنگی و سیاسی اقلیت ها در ترکیه برشمرده بود.

رابرت ماهونی از اعضای این کمیته با اشاره به توقف فعالیت های "Zarok TV" افزوده بود که "زمانی که دولت ترکیه تهیه برنامه برای کودکان را تهدید علیه امنیت ملی قلمداد می کند، این مساله به وضوح حکایت از سو استفاده از اختیارات شرایط اضطراری است".

بسیاری از منتقدان بر این باورند که دولت ترکیه با بهره گرفته از وضعیت فوق العاده در این کشور در حال سرکوب منتقدان و بستن صدای رسانه های منتقد است. سانسوری که با بسته شدن این دو کانال کُردی در خارج از مرزهای ترکیه ابعاد بزرگتری یافته و وارد مرزهای اتحادیه اروپا نیز شده است.



روز پنجشنبه ۱۳ اکتبر رادیو سوئد با انتشار گزارشی از تلاش های دولت ترکیه برای ترغیب مقام های سوئد در راستای مقابله با کانال تلویزیونی نوروز پرده برداشته بود.

بنا بر این گزارش بخش خبری رادیو سوئد به نامه‌ای دست یافته است که در آن مقام های ترکیه به مسئولان سوئدی گوشزد کرده اند که محتوای برنامه های این کانال تلویزیونی "نژادپرستانه و هراس‌افکنانە" معرفی شده و انتشار این برنامه ها را در تضاد با کنوانسیون تلویزیون در مورد رسانه های فرامرزی دانسته اند.

با این حال این گزارش کە میافزاید مقام های ترکیه هیچ اشاره ای به برنامه هایی که از سوی این کشور خطرناک توصیف شده اند نکرده است.

رادیو سوئد در ادامه به نقل از 'شِستن موراست' رئیس اداره مطبوعات، رادیو و تلویزیون سوئد گزارش کرده که دولت سوئد به مقام های ترکیه اطلاع داده که به دلیل نپیوستن این کشور به این کنواسیون و مجوز فعالیت این کانال نمی توانند هیچ اقدامی انجام دهند.

رویه مشکوک حقوقی

علاوه بر مدیران و کارمندان این دو کانال کُردی شماری از مشاوران حقوقی نیز اقدام یوتل ست را غیرقانونی دانسته اند. 

یک مشاور حقوق در آلمان در گفتگو با بخش انگلیسی دویچوله با مشکوک ارزیابی کردن اقدام یوتل ست در قوانین شورای اروپایی، اظهار داشتە کە محدودیت های مشخصی در خصوص اقدام های قضایی وجود دارد.

'سباستین شودا' مشاور و وکیل در موسسه حقوقی رسانه های اروپایی تاکید کرده که علی رغم عضویت ترکیه در شورای اروپا تنها شماری از کشورها از این حق برخوردار هستند که با استناد به این پیمان رسانه ای دعوی حقوقی برپا کنند، "بنابراین ترکیه باید این موضوع را با دولت فرانسه مطرح کند نه با شرکت یوتل سات".



به گفته شودا در صورتی که شورای عالی رادیو تلویزیون ترکیه مستقیما و بر اساس کنوانسیون تلویزیون به یوتل ست مراجعه کرده باشد، "این می تواند یک حرکت مشکوک به نظر آید".

شوِدا می افزاید هیچ دستور العمل صریح و آشکاری در کنوانسیون تلویزیون برای تشخیص "محتوای خرابکارانه" وجود ندارد. با این حال وی می افزاید در این کنوانسیون به ممنوعیت پخش برنامه هایی که خشونت و نژاد پرستی را تبلیغ می کنند اشاره شده است.

به همین دلیل فرمول مناسب برای تفسیر اینچنین شرایطی بررسی موردی آنها می تواند باشد.از اینرو علی رغم رسیدگی دادگاه حقوق بشر اروپا به مساله کنوانسیون تلویزیون اروپا، اما نتوانست به اجماعی برای تدوین یک قانون جامع و کلی دست یابد که ترکیه بتواند از آن برای دعوی قضایی مورد استفاده قرار دهد.

کنوانسیون تلویزیون های اروپایی که یوتل ست به آن استناد کرده توافقنامه ای است که برای اعضای شورای اروپایی و شامل اتحادیه اروپا نمی شود. ترکیه از سال ۱۹۴۹ به عضویت این نهاد اروپایی در آمده است.

کرونولوژی توقف فعالیت تلویزیون های کُردی در اروپا

در طی بیش از ۲۶ سالی که از آغاز فعالیت اولین کانال تلویزیونی کُردی می گذرد، بارها عرصه فعالیت برای روزنامه نگاران کُرد در اروپا به واسطه آنچه "هراس افکنی و تحریک به جرم" خوانده شده محدود شده است.

به نظر می رسد که کشورهای اروپایی در مواجهه با رسانه های غیر اروپایی با بهره گرفتن از استاندارد های دوگانه به نوعی آزادی بیان در این منطقه و جریان آزاد اطلاعات را دست کم در مواجهه با مساله کُرد در ترکیه قربانی منافع سیاسی، نظامی و اقتصادی منطقه ای خود می کنند.



اولین رسانه دیداری کُردی ماهواره ای با نام "Med Tv" فعالیت خود را در جولای ۱۹۹۵ همزمان با اوج گیری جنگ در کُردستان از لندن پایتخت انگلستان آغاز کرد.

این رسانه در زمانه ای پا به عرصه وجود نهاد که عرصه رسانه های دیداری در خاورمیانه و خصوصا ترکیه به صورت کامل در انحصار دولت ها بود؛ بسیاری از روزنامه نگاران کُرد بر این باور هستند که تاسیس Med Tv پایانی بود بر این انحصار و کنترل دولت بر جریان اطلاعات در این کشور، خصوصا در مساله کُرد و جنگ در کُردستان.

این شبکه تلویزیونی در طول حدود ۵ سال فعالیت خود با پخش برنامه های متنوع فرهنگی، سیاسی و اجتماعی به زبان کُردی، عربی، ترکی و سریانی به یکی از پربیننده ترین رسانه های چهار کشور ایران، عراق، ترکیه و سوریه مبدل شده بود.

MedTv با پوشش جنگ در کُردستان و روایت دیگر طرف های درگیر در این جنگ عملا  انحصار رسانه ای دولت ترکیه در در این رابطه را به چالش کشید و با گزارش موارد نقض حقوق بشر در کُردستان توسط دولت ترکیه افکار عمومی در منطقه و تا حدودی جهان را با واقعیت آنچه در کُردستان در جریان بود بیشتر آشنا کرد.

کمیسیون مستقل تلویزیون انگلستان در آپریل سال ۱۹۹۹ پروانه فعالیت این کانال تلویزیونی را به دلیل آنچه "احتمال تشویق فعالیت های مجرمانه و فعالیت هایی که منجر به بی نظمی" می شوند با درخواست رسمی ترکیه و تنها چند ماه پس از ربوده شدن عبدالله اوجالان و تسلیم کردن وی به دولت ترکیه لغو کرد.

Medya Tv

اندکی پس از توقف فعالیت Med Tv در ژانویه ۱۹۹۹ کانال تلویزیونی Medya Tv با کسب مجوز از دولت فرانسه فعالیت های خود را از پایتخت بلژیک، بروکسل، آغاز کرد.

مجوز فعالیت این کانال تلویزیونی پس از بیش از پنج سال فعالیت توسط یکی از دادگاه فرانسه به دلیل آنچه ارتباط با حزب کارگران کُردستان خوانده شد لغو شد. مسئولان وقت میدیا تی وی با اعتراض به رای دادگاه فرانسه و سیاسی دانستن آن در دادگاه حقوق بشر اروپا علیه این حکم اقامه دعوا کردند که این پرونده پس از بیش از ده سال همچنان در جریان است.

Roj tv

کانال تلویزیونی Roj tv فعالیت های خود را از اول مارس ۲۰۰۴ با مجوز پخش از کشور دانمارک بر روی ماهواره هاتبرد آغاز کرد و تا سال ۲۰۱۲ به فعالیت های خود ادامه داد.

پرونده قضایی روژ تی وی به یکی از جنجالی ترین دعوی قضایی در دانمارک و اتحادیه اروپا مبدل شد. 

بامداد روز چهار مارس ۲۰۰۹ بیش از ۳۰۰ نفر از نیروهای امنیتی و پلیس بلژیک به دفتر مرکزی این تلویزیون در بروکسل به بهانه ارتباط این کانال تلویزیونی با حزب کارگران کُردستان یورش برده وبا تخریب بخش های زیادی از دستگاه های این کانال تلویزیونی، تمام آرشیو آن را ضبط و با خود بردند.



علی رغم تلاش های دیپلماتیک دولت ترکیه و ایالات متحده دولت دانمارک تا سال ۲۰۰۹ حاضر به انجام تحقیقات و ایجاد محدودیت در راستای تداوم پخش این کانال کُردی نشد.

با این حال پس از کاندیتاتوری 'آنرس فوگ راسموسن' نخست وزیر دانمارک برای تصدی پست دبیرکلی ناتو مقام های دانمارک در سال ۲۰۱۰ پرونده ای قضایی علیه روژ تی وی را به اتهام مشارکت در ترور به جریان انداختند.

بر اساس اسناد منشده توسط ویکی لیکس آندرس راسموسن در دیداری دیپلماتیک با معاون وقت وزیر خارجه آمریکا و سفیر ترکیه در ناتو وعده داده بود که در صورت حمایت از راسموسن آنها نیز فعالیت های روژ تی وی را متوقف خواهند کرد.

سازمان پیمان آتلانتیک شمالی ناتو و مقام های ناتو هیچگاه اسناد ویکی لیکس را تکذیب نکردند. 'بن نیمو' افسر اطلاعاتی ناتو در سال ۲۰۱۴ در مکاتبه با کانال خبری روسیه تودی با مستقل خواندن دادگاه های دانمارک اظهار داشته بود که ناتو هیچگاه در ارتباط با اسناد غیر رسمی اظهار نظر نخواهد کرد.

دادگاه رسیدگی کننده بر پرونده روژ تی وی در سال ۲۰۱۲ پس از اتمام روند پنج ماهه تحقیقات و بررسی پرونده این کانال تلویزیونی و علی رغم فشارهای صورت گرفته از سوی ترکیە و آمریکا بر عدم توقف فعالیت های این رسانه کُردی حکم داده بود.

حکومت ترکیە در روند تحقیقات و دادگاهی تلویزیون روژ تی وی، صدها صفحە از نحوەی فعالیتهای این شبکە تلویزیونی را بە دادگاە کپنهاگ تحویل دادە بود، این دادگاە نیز بررسیهای دقیقی بر روی بیشتر از ۲۰۰۰ ساعت از برنامەهای پخش شدە از این شبکەی ماهوارەایی انجام دادە بود.

پس از این حکم و تحت فشار ایلات متحده شرکت ماهواره ای یوتل ست پخش برنامه های این کانال را از روی ماهواره های "Eutelsat و  Eurobird" خود متوقف کرد و ژانویه همان سال نیز شرکت اینتل ست پخش برنامه های روژ تی وی را تعلیق کرد.

با این حال دادگاه عالی دانمارک ماه جولای ۲۰۱۳ با صدور حکمی در ارتباط با پرونده مرکز رسانه ای "مزوپوتامیا برودکستینگ" علاوه بر نقض حکم دادگاه پیشین طی حکمی امتیاز پخش سه کانال کُردی "Roj tv، MMC و Nûçe tv" را لغو کرد و این شرکت رسانه ای را به پرداخت جریمه ای معادل دو میلیون یورو محکوم کرد.

روژ تی وی تا فوریه سال ۲۰۱۴ به پخش برنامه های خود از طریق اینترنت ادامه داد و از این تاریخ به بعد پخش برنامه های خود را به صورت کامل متوقف نمود.