رابطه بین روژاوا و واشنگتن

ژین باجلان - Jacobinmag
برگردان از انگلیسی: NNSROJ

تضعیف قدرت کُردها توسط قدرت های جهانی در تقابل برسر آینده سوریه

جنگ داخلی سوریه مبدل به یک جنگ نیابتی متشکل از نیروهای منطقه ای و جهانی شده است. از یک سو، ایران، روسیه و اکنون چین در تلاش برای تثبیت حکومت بشاراسد هستند، و از سوی دیگر عربستان سعودی، کشورهای حاشیه خلیج فارس، ترکیه و ایالات متحده آمریکا با حمایت از شورشیان مخالف بشار اسد به دنبال تغییر حکومت دمشق هستند.

جنگ تراژیک سوریه سبب شده است گروههای تندرو از شرایط نابسامان به وجود آمده برای قدرت گیری خویش استفاده کنند؛ جنگی پنج ساله که منجر به مرگ نزدیک به نیم میلیون انسان و بزرگترین بحران پناهجویی بعد از جنگ جهانی دوم شده است. در حالی که غرب و متحدان منطقه ایش خود را حامی شورشیان "میانه رو" می دانند، موثرترین مقاومت های نظامی علیه رژیم اسد توسط مجموعه ای از گروههای اسلامی تندرو صورت گرفته است. این گروه ها شامل چند شاخه محلی القاعده، جبهه النصره که به تازگی با عنوان جبهه فتح الشام شناخته می شود و نیز دولت اسلامی در عراق و سوریه (داعش) هستند. دولت اسلامی یا داعش تشکیلاتی شبه نظامی است که به دنبال تحمیل نسخه ای رادیکال از اسلام نه تنها در سوریه بلکه در سراسر جهان است.

با این حال اسلام محوری یا "ارتجاع سیاه" تنها نیروی سیاسی سربرآورده از آشفتگی های سوریه نیست. در این درگیری ها جامعه کُردی به حاشیه رانده شده سوریه نیز دیده می شود که در بخش شمالی و کُردنشین سوریه با عنوان "روژاوا"  مشهور شده است واقع شده اند؛ جامعه ای با جمعیتی بین ۵/۱  تا ۵/۲ میلیون نفر. دولت خود گردان ]کُردهای سوریه[ توسط حزب اتحاد دموکراتیک ( پ ی د) محقق شده و با طرز فکر داعش که همانا تشکیل یک خلافت اسلامی جهانی است، کاملا متفاوت است.

کسانی که در مرزهای دولت اسلامی زندگی می کنند از خشونت هایی که داعش توسط برداشت های سطحی و نسخه بیرحم قوانین اسلامی ارائه می دهد رنج می برند. در این سیستم زنان تحت انقیاد حکومت قرار گرفته اند، برده داری جنسی رواج یافته و به طور کلی اگر فردی رفتاری خلاف برداشت و تفسیر اسلامِ تحمیلی آنان داشته باشد به خشنترین شکل ممکن مجازات می شود. در مقابل دولت خودگردان کُردها تفکر همبستگی و اتحاد میان ملیتها، رهایی زنان  و دموکراسی را ترویج می کند.

در دفاع از انقلاب روژاوا 
هم از نظر ایدئولوژیک و هم از نظر سازمانی، حزب "پ.ی.د" شاخه ای از حزب کارگران کردستان "پ.ک.ک" است. پ.ک.ک یک سازمان سیاسی چپ کُرد است که در اواخر ۱۹۷۰ میلادی در ترکیه تاسیس شده و به جنگ چریکی علیه دولت ترکیه و نیروهای کُرد "طرفدار دولت" می پرداخت. تا اینکه در سال ۱۹۹۹ موسس سازمان عبدالله اوجالان دستگیر شد. او [در زندان[ رویکرد و عملکرد پیشین خود را به چالش کشید و مکتبی متفاوت با ماهیت سازمان های پیرامونی خود به وجود آورد.

عبدالله اوجالان در سال های زندان به شکلی انعطاف پذیر ظاهر شد و در نوشته های خود پ.ک.ک را از مارکسیسم-لنینیسم به سمت یک نوع ایدئولوژی که ترکیبی از فمینیسم، محیط زیست گرایی و آنارشیسم الهام گرفته از فیلسوف – آنارشیست مورای بوکچین بود، سوق داد.

در واقع، پ.ک.ک بیانیه سال ۱۹۷۸ را که در حمایت از "کردستان واحد، مستقل و سوسیالیستی" ( متشکل از خاک کشورهای ترکیه، ایران، عراق و سوریه ) و بر گرفته از مدل دولت – ملت بود را به کناری نهاد و مدل "کنفدرالیسم دموکراتیک" را که شکلی از دموکراسی مشارکتی و خودگردانی محلی است را به عنوان راه حل مساله کُردها ارائه داد؛ هم اکنون نیز کُردستان سوریه برپایه همین اصول اداره می شود.

این مشاهدات بدان معنا نیست که روژاوا  ایده آل کامل است. مانند تمامی جنبش های انقلابی، پ.ی.د نیز اغلب در عملی کردن ایده آلهایش ناموفق بوده است و هنوز از انگیزه های اقتدارگرایانه به ارث برده از پ.ک.ک رها نشده است و بارها متهم به سرکوب دیگر احزاب سیاسی کُرد شده است؛ از آن جمله می توان به شورای ملی کُردهای سوریه (ENKS)  اشاره کرد. شورای ملی کُردهای سوریه دارای روابط نزدیکی با رهبران سیاسی کُردستان عراق است. پ.ی.د همچنین متهم به پاکسازی قومی روستاهای عرب و استفاده ازکودکان سرباز است. این سازمان همچنین به ترویج افکار اوجالان در نظام آموزشی و رسانه های تحت کنترل خود می پردازد.

با وجود این کاستی ها، دستاوردهای انقلاب روژاوا قابل انکار نیست. در " قرارداد اجتماعی" سال ۲۰۱۴ روژاوا  اصول همکاری ملیتی، تحمل مذهبی، دموکراسی مشارکتی و برابری جنسیتی لحاظ شده بود. در واقع مسئله برابری جنسیتی گامی به جلو برای انقلاب کُردهای سوریه است.

درحالی که بسیاری از رژیم های باصطلاح سکولار خاورمیانه تنها در حرف به "حقوق زنان" پرداخته اند، پ.ی.د اقدامات مشخصی جهت اطمینان از رهایی زنان انجام داده است. نهادهای تصمیم گیری پ.ی.د براساس برابری جنسیتی اداره می شود و سمتهای اجرایی نیز با رهبری مشترک زن و مرد  مدیریت می شود. ساختار نظامی پ.ی.د نیز شامل یک بخش کاملا زنانه است که تحت عنوان یگان های مدافع زنان یا ی.پ.ژ شناخته می شود. زنان در انقلاب روژاوا ناظران منفعل نیستند بلکه کاملا فعال هستند.

به این دلایل و باوجود همه کاستی ها، انقلاب روژاوا ارزش حمایت از سوی گروه های سیاسی چپ را دارد. حتی اگر قرار باشد به این  افسانه قدیمی که تنها آلترناتیو ممکن در خاورمیانه وجود دیکتاتوری های سکولار نظامی و استبداد دینی است، پایان دهد. 

تناقض های غیر قابل تحمل
باوجودیکه که پ.ی.د خیلی زود کنترل منطقه کُردنشین سوریه را در درگیری های سوریه در دست گرفت، اما شهرت جهانی خود را به دلیل جنگ با داعش بدست آورده است. پس از حمله موفق داعش به شمال غرب عراق در تابستان ۲۰۱۴ ، این سازمان یک حمله تمام عیار را علیه کُردهای سوریه سازماندهی کرد.

جنگ در مرکز شهر کوبانی صورت گرفت و رزمنده های محلی کُرد که بیشترشان را زنان جوان تشکیل می دادند شجاعانه از شهر در برابر تهاجم داعش دفاع کردند.

جنگ در کوبانی اهمیت محوری کُردهای سوریه را اثبات کرد. پیشروی داعش، هم در عراق و هم در سوریه، موجب تحقیر نیروهای تحت حمایت آمریکا از جمله ارتش عراق و پیشمرگه های اقلیم کردستان عراق شد. دولت اوباما به طور جدی مجبور شد تا با پشتیبانی هوایی از نیروهای پ.ی.د در کوبانی، مانع از پیروزی داعش شود. در صورت پیروزی داعش در کوبانی،  تصور شکست ناپذیری آن گروه افزایش می یافت.

از طرف دیگر دولت آمریکا با حمایت از کُردهای سوریه، یک تناقض کاملا ناپایدار در رابطه با سیاست های خود در خاورمیانه، علی الخصوص دررابطه اش با ترکیه را دامن زد.

ریشه این تناقضات به این واقعیت باز می گردد که ایالات متحده برای مدتی طولانی پ.ک.ک – سازمانی که پ.ی.د از آن برآمده است– را به عنوان سازمانی تروریستی می شناخت و ده ها سال به صورت سیاسی و نظامی از ترکیه در جنگ علیه پ.ک.ک حمایت می کرد؛ اما حالا مقامات آمریکایی با تصمیم حمایت از کُردهای سوریه در موقعیت کُمیکی و طنزآمیزی قرارگرفته اند. زیرا تظاهر می کنند که پ.ی.د و پ.ک.ک دو سازمان کاملا جدا از هم هستند. داستانی که باورش تقریبا غیر ممکن است.

اتخاذ چنین سیاست هایی از این واقعیت نشأت گرفته بود که ایالات متحده جنگ علیه داعش را اولویت خود قرارداده بود  اما آنکارا قطب پ.ک.ک – پ.ی.د و رژیم اسد را به عنوان دشمنان اصلی خود در نظر گرفته بود و با ارسال جنگجو و سلاح به قصد تضعیف دشمنان خود سیاستی را در پیش گرفت که موجب تقویت گروه داعش شد. 

همزمان آنکارا مانع خروج کُردهای ترکیه از مرز ترکیه برای ورود به کوبانی و کمک و دفاع شد. حرکتی که موجی از تظاهرات قدرتمندانه کُردهای ساکن جنوب شرقی ترکیه را رقم زد و کمک کرد که حزب طرفدار کُردها، حزب دموکراتیک خلق ها (ه.د.پ) در انتخابات جولای سال ۲۰۱۵ بیش از ۱۳درصد از آرا را کسب کند.

سرانجام ترکیه در جولای ۲۰۱۵ به ائتلاف "ضد داعش" پیوست. اما حملاتش علیه مواضع داعش در شمال سوریه کاملا سمبولیک بود و بخش عمده اقدامات نظامی اش علیه مواضع پ.ک.ک در شمال عراق صورت گرفت. همچنین همواره درصدد حذف پ.ی.د از مذاکرات صلح بود؛ مذاکراتی که با هدف پایان دادن به جنگ سوریه صورت می گرفت.

باوجود تلاش های مداوم برای تضعیف کُردهای سوریه، پ.ی.د در جنگ کوبانی پیروز شد -یک شکست استراتژیک سخت برای ترکیه . در ادامه پیروزی کوبانی، پ.ی.د با راه اندازی یک عملیات موفقیت آمیز،  در جولای ۲۰۱۵ شهر تل ابیض را که تحت کنترل دولت اسلامی بود را به تصرف خود در آورد.  تل ابیض یک گذرگاه ارتباطی مهم برای جنگجویان داعش با ترکیه بود. این پیروزی برای کُردهای سوریه بسیار مهم بود.

تا آن زمان مناطق تحت کنترل کُردها یکپارچه نبودند و کانتون های کُردی عفرین، کوبانی و قامیشلو توسط مناطق تحت کنترل داعش از هم جدا شده بودند. پیروزی تل ابیض با اتصال کوبانی و قامیشلو موقعیت کُردها را در سوریه تقویت کرد. این امر موجب شد که ترکیه اعلام کند هرگونه تلاش پ.ی.د برای عبور از رود فرات و اتصال کانتون عفرین را به عنوان "خط قرمز" در نظر می گیرد.

با وجود مخالفت های شدید با پ.ی.د، آنکارا نتوانست مانع از پیشرویهای کُردهای سوریه شود؛ به ویژه اکنون که تحت پشتیبانی محدود ایالات متحده هستند. اما محاسبات سیاسی ضد پ.ی.د در ترکیه همچنان ثابت باقی مانده است. با این وجود پیروزهای پ.ی.د و افزایش اعتبار و نفوذ کُردهای سوریه منجر شده است که پ.ک.ک در اواخر سال ۲۰۱۵ در شهرهای کُردنشین جنوب شرقی ترکیه درگیر مبارزه مسلحانه با مقامات ترکیه شود.

هر چه مدت زمان تجربه دولت خود گردان کُردی پ.ی.د ادامه می یافت، جذابیت آن برای کُردهای ترکیه بیشتر می شد. دست های ترکیه بسته شده بود. از طرفی درگیر بی ثباتی و ناآرامی در خانه بود واز طرف دیگر درگیری و کشمکش های دیپلماتیک با روسیه بر سر سرنگونی جت روسی توسط نیروهای ترکیه مانع دخالت مستقیم ترکیه در سوریه شده بود.   

مصلحت یا انقلاب روژاوا؟
با این حال تلاش کودتا در سال ۲۰۱۶ چشم انداز سیاسی در ترکیه را بطور کامل تغییر داد. پس از شکست اتاق فکر فرماندهان ارتش برای حذف رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه از قدرت، اردوغان شروع به پاکسازی کامل تمام فرماندهان ارتش دخیل در کودتا کرد. از جمله این فرماندهان می توا آدم حدودی را نام برد. آدم حدودی یک جنگجوی کهنه کار ضد پ ک ک و نیز یک فرمانده مسئول درحفاظت از مرزهای ترکیه – سوریه بود.

پس از پیشروی های پ.ی.د و شکل گیری این فرضیه که احتمال مداخله نظامی ترکیه کاهش یافته است. رهبران پ.ی.د حمله به غرب رود فرات را ترتیب دادند و از "خط قرمز" ترکیه عبور کردند. نیروهای پ.ی.د در آگوست ۲۰۱۶ نیروهای داعش را از شهر منبج بیرون راندند و برای آزاد سازی منبج با استقبال گرم همپیمانان عرب خود روبرو شدند. این حرکت از نظر ترکیه اثبات پیشروی بیش از حد روژاوا بود و بهانه مداخله نظامی ترکیه را فراهم آورد.

صبح روز ۲۴ آگوست نیروهای ترکیه با حمایت شبه نظامیان اسلام گرای ارتش آزاد سوریه از مرز جرابلس عبور کردند و این شهر را از کنترل نیروهای داعش خارج ساختند. نکته قابل تامل آن است که داعش در برابر پیشروی ترکیه تقریباً هیچ مقاومتی از خود نشان نداد. این برخورد داعش این اتهام را در اذهان جای داد که کل این عملیات تنها برای جلب توجه در چشم غرب صورت گرفته بود و نیروهای داعش از قبل از وقوع این عملیات آگاه بودند. باوجودی که دولت ترکیه به ائتلاف ضد داعش پیوسته است اما هدف اصلی اش پ.ی.د بوده و آرام آرام به سمت مناطق تحت کنترل آنها در حال پیشروی است.

مداخله نظامی ترکیه در ماه آ گوست تناقضات درونی ایالات متحده را در رابطه با سیاست های منطقه ای خاورمیانه بیش از پیش آشکار کرد. اتحاد با پ.ی.د هرگز اولین انتخاب سیاستگذاران واشنگتن نبود. رابطه میان پ.ی.د و واشنگتن تنها یک اتحاد از سر اجبار بود و بنا به این واقعیت شکل گرفته بود که پس از رژیم اسد، پ ی د تنها نیروی نظامی موثر در منطقه است که می تواند مانع پیشروی داعش شود.
علی رغم سرد شدن رابطه میان ایالات متحده و ترکیه، واشنگتن همچنان برای ارتباط با متحد ناتو اولویت بیشتری قائل است. بلافاصله پس از عبور ترکیه از مرزهای سوریه، جو بایدن معاون رئیس جمهور آمریکا خواستار خروج نیروهای پ.ی.د از منبج و غرب رود فرات شد.
طبیعتاً ایالات متحده و متحدان اروپایی اش خواستار آن هستند که مانع درگیری میان ترکیه و نیروهای پ.ی.د شوند، اما به نظر می رسد که آنها در موقعیتی نیستند که بتوانند مانع این درگیری شوند. هم اکنون اسلام گرایان مورد حمایت ترکیه در حال جنگ با پ ی د و متحدان عرب او هستند. اردوغان با ورود به سوریه آمریکا را وادار کرده است  که میان کُردها و ترکیه یکی را انتخاب کند.

در این سناریو، شکی نیست که ایالت متحده عقب نشینی خواهد کرد و بار دیگر کُردها قربانی سیاست های امپریالیستی قدرت های بزرگ می شوند. به نظر می رسد روز شمار روزهای خوب انقلاب روژاوا آغاز شده است.