کاش سردبیر "صدا" هم می‌دید

​Foto: Constantin, Constantin

نمایشنامه «ترور» را فردیناند شیراخ، حقوقدان و نمایشنامه‌نویس معاصر آلمان نوشته و تاکنون ۴۴۷ بار هم به صحنه برده است. تمامی این اجراها بحث‌انگیز بوده‌اند.

ماجرا در سالن دادگاهی جریان دارد که یک خلبان نظامی (لارس کخ) را به جرم ساقطکردن یک هواپیمای مسافربری محاکمه می‌کند. هواپیمای مسافربری با ۱۶۴ مسافر به وسیله تروریست‌ها ربوده شده و در حال پرواز به سوی استادیومی است که ۷۰ هزار نفر تماشاگر فوتبال در آن جمع هستند. تروریست‌ها می‌خواهند هواپیما را به میان این جمعیت بیاندازند و منفجر کنند.

کخ جان ۷۰ هزار نفر را ارزشمندتر از جان ۱۶۴ نفر می‌داند و راسا به ساقط‌کردن هواپیمای حامل تروریست‌ها شلیک می‌کند. همه سرنشینان هواپیما کشته می‌شوند.

در اجرای تئاتری این نمایش، دادستان و مدافعان متهم دفاعیات خود را می‌کنند و قبل از آن که قاضی‌ها وارد شور شوند و حکم خود را اعلام کنند از تماشاچیان نظرسنجی می‌شود که خلبان باید مجرم شناخته شود یا تبرئه شود.

در ۴۱۴ مورد از ۴۴۷ باری که تئاتر به اجرا درآمده تماشاگران به سود تبرئه خلبان رآی داده‌اند. ۸۸۹۱۲ نفر به سود تبرئه، ۵۹۹۳۹ نفر به سود حبس ابد. پس از اعلام نظر تماشاگران قاضی دادگاه هم ورژن حکم محکومیت خلبان را قرائت می‌کند و هم ورژن تبرئه او و استدلال‌های قضایی در هر دو مورد را و قضاوت نهایی را هم نهایتا به تماشاگر می‌گذارد.

در فیلمی که از این نمایش ساخته شده و قرار است امشب ساعت ۱۵ : ۲۰ به وقت اروپای مرکزی از شبکه اول تلویزیون آلمان پخش شود نیز پس از اظهارات دادستان، متهم و وکلای مدافع او، فیلم به مدت تنها ده دقیقه متوقف می‌شود تا تماشاگران با تلفن و اس ام اس به سود محکومیت یا تبرئه خلبان رای دهند. پس از اعلام نتیجه نظر تماشاگران که بدون تامل و بحث و فحص، در مسئله‌ای به این پیچیدگی رای داده‌اند، فیلم در هر دو ورژنی که در تئاتر هم بوده ادامه می‌یابد.

بعد از فیلم هم مناظره‌ای است میان حقوقدانان و کارشناسان که آیا اصولا ساخت چنین فیلمی با موضوعی حساس درست است؟ آیا در چنین مسائلی می‌توان نظر مردم عادی را ملاک گرفت؟

دو نفر از چهره‌های قدر حزب لیبرال آلمان که واقعا به لحاظ سیاسی و قضایی لیبرال هستند و (نه مثل اغلب لیبرال‌های ایران که از لیبرالیسم قرائتی صرفا اقتصادی و آن هم آلوده به نئولیبرالیسم دارند) در حوزه حقوقی هم کارشناس و خبره‌اند هم در این مناظره حاضرند تا رایی را تایید کنند که ۱۱ سال پیش دادگاه قانون اساسی آلمان در باره موضوعی مشابه داد.

در آن زمان مجلس آلمان زیر تاثیر ترورهای یازده سپتامبر آمریکا در قانونی به ارتش اجازه داد که در شرایط بروز وضعیتی مشابه همین تئاتر، اجازه سرنگون‌کردن هواپیما را داشته باشد. رئیس جمهور وقت از امضای این قانون سرباز زد و دادگاه قانون اساسی هم به مغایرت آن با قانون اساسی رای داد. استدلال دادگاه قانون اساسی از جمله این بود که در قانون اساسی آمده که جان و حرمت هر شهروندی از تعرض مصون است، در حالی که مجلس با این قانون مسئله پیچیده‌ای را ساده کرده و از همان اول تصمیم گرفته که جان عده‌ای بر جان عده‌ای دیگر مقدم باشد.

در موضوع طنز نشریه صدا هم شاید سردبیر فکر کرده که حفظ رسانه‌ای که به کار روشنگری‌ صدها نفر و نقد نارسایی‌های جامعه و حکومت مشغول است نسبت به رعایت شان و حقوق فردی، شغلی و اجتماعی و قضایی یک طنزنویس ارجحیت دارد و لذا بار کردن همه تقصیر (کدام تقصیر؟) به گردن طنزنویس و قربانی‌‌کردن او موجه است تا برآشفتگی تندروهای اصولگرا از یکی از طنزهای او فروبخوابد و نشریه با خطر تعطیل مواجه نشود . (فرض را کلا بر این می‌گیریم که مدعای صدا در رسالتی که برای خود می‌شناسد با عملش تطبیق دارد و در قربانی‌کردن طنزنویس انگیزه و سودای دیگری به جز تدوام روشنگری جامعه، عمل نکرده است).

ولی کاش سردبیر نشریه صدا (محمد قوچانی) و سایر افراد دخیل در قربانی‌کردن طنزنویس که خود را به لحاظ فکری و همنشینی‌ها به لیبرالیسم منتسب می‌کنند آلمانی می‌دانستند و امشب به استدلال‌های حقوقدانان قدر لیبرال آلمان پس از نمایش فیلم گوش می‌دادند که چرا این گونه اولویت‌گذاری‌ها ناقض اصول اولیه لیبرالیسم و حفظ شان و حرمت انسان است.

برگرفته از فیسبوک نویسنده

تریلر فیلم "ترور":