شهروندان سکولار ترکیه هیچگاه تا این حد تنها نبوده اند

از هم پاشیده شدن بافت اجتماعی ترکیه

واشنگتن پست
برگردان از انگلیسی: NNSROJ

چند ساعت پس از تحویل سال نو، ترکیه شاهد پانزدهمین حمله دولت اسلامی(داعش) از سال ۲۰۱۴ بود. هدف این حمله کلوپ شبانه معروف ومجلل "رینا" در نزدیکی سواحل بسفر بود. از زمان تغییر سیاست ترکیه در سال ۲۰۱۵ نسبت به تردد آزاد جنگجویان دولت اسلامی بین ترکیه و سوریه، شبه نظامیان این گروه خاک ترکیه را هدف حملات تروریستی خود قرار داده اند.

اما حمله به کلوپ شبانه وجه دیگری از حال و روز این روزهای ترکیه را آشکار کرد که نشان دهنده شکست سیاست های اجرایی ترکیه است. بافت اجتماعی ترکیه به اندازه ای تکه پاره شده و آسیب دیده است که مردم حتی نمی توانند شریک غم و اندوه یکدیگر باشند، چه برسد به آنکه با هم شادی و سرور کنند.  

رینا به هیچ عنوان یک جای معمولی نیست. در پنج سال گذشته، رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه در برابر ترک های سکولار ترکیه و یا باصطلاح اعضای "ترکیه قدیم" ایستاده است: "این افراد از تماس با واقعیت ترکیه دور هستند و از امتیازات ناعادلانه برخوردارند." به گفته خود او "اینها همان طبقه ای هستند که درعین حال که از چشم انداز بسفر لذت می برند، جرعه ای از ویسکی خود را نیزمی¬نوشند." در راقع رینا سمبل سکولارهای ترکیه و یا به قول اوفوک گولدمیر روزنامه نگار ترک، نماینده "ترک های سفید"است؛ افرادی از طبقه متوسط و بالای جامعه  که از تحصیلات عالی برخوردارند. تا همین چندی پیش هیچ کس اهمیتی به میزان مصرف الکل و رقص ها و شادباش های سرمستانه نمی داد. اما در حال حاضر نه تنها این سبک از زندگی سکولار، بلکه حتی شادی هم درمعرض تهدید است.

درآخرین روزهای سال ۲۰۱۶ برای جلوگیری از برگزاری جشن¬های سال نو توسط مردم، چند شهرداری، موسسه دولتی و غیرانتفاعی "برخوردهای پیشگیرانه ای" انجام دادند. بخش های مذهبی ترکیه برگزاری جشن های سال نو توسط شهروندان مسلمان ترکیه را "غیرقانونی" دانستند. درسطح شهر بَنِرهایی آویخته شده که در اعتراض به جشن سال نو یک مرد ریشو را درحال مشت زدن به بابانوئل نشان می دهد؛ و یا عده ای که به سمت دوست خود در لباس بابانوئل سلاح کشیده اند. بابانوئل، جشن کریسمس و سالِ نو با فرهنگ مردم عمدتاً مسلمان ترکیه عجین شده است. اما در ۳۱ دسامبر تیتر یک روزنامه اسلام گرا در ترکیه چنین بود: "این آخرین هشدار ما برای برگزاری مراسم سال نو است." 

اگرچه اکثریت قریب باتفاق مردم ترکیه طیفی محافظه کار و مذهبی هستند و نوشیدن الکل در شب سال نو برای مردم عادی چالشی بزرگ است، اما همگان می دانند که احترام به دیگر شیوه های زندگی  ¬نیز از ویژگی¬های مردم ترکیه است و همزیستی مسالمت آمیز در فرهنگ این مردم ذوب شده است.
آن روزهای ترکیه قدیم دیگر رخت بربسته است. ترکیه هرگز دارای یک دموکراسی واقعی نبوده است و پس از کودتای ۱۹۸۰ ترکیه نتوانست تمام نهاد های خود را فراگیر کند. اما آنچه که در تجربه این روزهای ترکیه بی سابقه است، شکل گیری یک ترکیه جدید بدون تحمل کوچکترین انتقاد است.

شکست کودتا منجر به ایجاد دموکراسی بیشتر در ترکیه نشده است.

تغییر سیاست های ترکیه در سوریه نیز به شکل گیری این بحران ها در داخل ترکیه کمک کرده ¬است. بین سال های ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۵ اعضای گروه داعش به راحتی می توانستند در خاک ترکیه رفت و آمد داشته باشند. اما با تغییر سیاست ترکیه در سال ۲۰۱۵، شبه نظامیان داعش، این کشور را هدف حملات اصلی خود قراردادند. داعش در ابتدا حملاتش را از طریق اعضای داخلی خود در ترکیه انجام می داد و مسئولیت آنها را بر عهده نمی گرفت. اما اکنون به نظر می رسد که استراتژی این سازمان با وجود احترامی که به ترکیه به عنوان کشوری با اکثریت مسلمان قائل است تغییر کرده است. همانند کشتار صورت گرفته در فرودگاه آتاتورک در ماه ژوئن گذشته، مقامات دولتی معتقدند که حمله به کلوب رینا در شب سال نو نیز توسط اعضای خارجی گروه صورت گرفته است. این دومین حمله در خاک ترکیه است که داعش مسئولیت آن را "رسماً" در آژانس خبری خود (اعماق) به عهده گرفته است. 

همزمان، به نظر می رسد برخی از ترک های ترکیه با تروریست ها درارتباط بوده اند. چند ساعت پس از حمله به کلوب رینا شبکه های اجتماعی پر بود از کلماتی که حمله را "منصفانه" و یا "قصاص کسانی که سال نو را جشن گرفتند" می خواندند. یک داور فوتبال در توئیتی نوشته است: "چه انتظاری داشتید؟ بابانوئل همیشه برای شما هدیه همراه ندارد. آیا گمان می¬کنید آبجوها و راکی هایی که می نوشید در زندگی پس از مرگ نیز شما را کامیاب خواهد کرد؟ به همین خیال باشید." دیگران نیز نوشته بودند: "لعنت به تو بابانوئل، اینبار تو به دوستان خودت حمله کردی." و "آیا باز هم از پوشیدن دامن های کوتاه تان لذت می برید، آنهم درحالیکه تمام جهان در کام آتش است؟ بفرمایید اینهم نتیجه اش."

این تنها چند مورد از تلاش گروهای افراطی و اسلام گرا برای تحریک خشم مردم ناراحت و عزادار تلفات و جراحات ناشی از حمله نبود؛ بلکه سکوت دولت نیز قلب ترک های سکولار را شکست. به ویژه وقتی که آن را با واکنش دولت به حمله ماه گذشته گروه کُرد شورشی پ. ک. ک  مقایسه کنند؛ مقامهای دولتی سیاست مداران کُرد منتقد اردوغان و بیش از ۲۰۰ نفر را فقط به خاطر توئیت هایی که نوشته بودند دستگیر کردند. چرا که دولت معتقد بود: "این افراد عامل ترویج و کمک به گروه های تروریستی هستند." اما به نظر می رسد حمله اخیر متفاوت از حمله قبل بوده است.

حتی یک کمدین طرفدار دولت، از توئیت هایی که در ستایش حمله به کلوب نوشته شده بودند خشمگین شد و خواستار"انجام کاری از سوی مقامات دولتی" شد. اما آنچه که مقامات دولتی تاکنون انجام داده¬اند، بیشتر سرزنش برانگیز است. حساب توئیتر رسمی وزارت کشور ترکیه "فیلمی را منتشر کرده است که دو دانشجوی چپگرا را در حال ورود به یک قهوه خانه در استانبول نشان می دهد که مردم را به اتحاد علیه گروه جهادی داعش و جاه طلبی های دولت فرا می خوانند." این وزارتخانه گفته بود که این ویدئو توسط یک تیم ترور به اشتراک گذاشته شده است و از مردم خواسته بود در صورت رؤیت این دانشجوها، پلیس را مطلع کنند. (این پست بعدا به دلیل واکنش های خشمگینانه مردم حذف شد).

چگونه دولت ترکیه از تروریسم برای سرکوب مطبوعات استفاده می کند؟

حمله رینا نشان داد که دولت دارای ماهیت و ذهنیتی مشترک با گروه داعش است و به طور ضمنی بسیاری از طرفداران اردوغان از این حمله چشم پوشی کرده اند. نتیجه حاصله آن است که نیمه دیگر ترکیه، یعنی مردم سکولار ترکیه قدیم و یا باصطلاح ترک های سفید نه تنها جزء گروه اقلیت شده اند بلکه  همراه کُردها و علوی های ترکیه هدف حمله های مداوم گروه های تروریستی نیز قرارگرفته اند و حتی مرگ و میر و درد و رنجشان از سوی گروه های اکثریت جامعه تشویق شده است.

شرایط برای اظهار نظر مخالفان دولت ترکیه روز¬به روز سخت تر و سخت تر می شود. حسن جمال، روزنامه نگار برجسته، روز دوشنبه اعلام کرد که ستون نویسی [در سایت تی ۲۴] را متوقف کرده است؛ چون از آنچه که در سال۲۰۱۷ ممکن است برسر ترکیه بیاید در هراس است. با این حال یک روزنامه نگار دیگر به نام "نورای مرت" در  روزنامه جمهوریت به نوشتن ستون های آتشین خود ادامه داده است. "جمهوریت" یکی از روزنامه های مخالف دولت است که تقریباً نیمی از خبرنگاران و مدیران ارشد آن توسط دولت اردوغان زندانی شده اند. خانم نورای مرت در آخرین ستون خود چنین نوشته است: "در کشوری که حزب مخالف دولت به حمایت از تروریست ها متهم می شود و دوست و همکار ما احمد سیک در آخرین روزهای سال به زندان محکوم می شود ... در جایی که هرکس علیه دولت و همراهانش سخن بگوید، گرفتار تهدید و ارعاب می شود، چطور می توان از اتحاد و همبستگی دم زد؟"