بازی اوجالان و اردوغان

حسن جمال – ایلکه خبر
برگردان: NNSROJ

کتاب "یادداشت های امرالی، رهایی دموکراتیک و بنیان نهادن زندگی آزاد" را در بروکسل تهیه کردم. چاپ اروپا است و نام و امضا اوجالان بر روی حک شده است. مهم است که با دقت و ریزبینی خوانده شود.

بگذارید دلایلش را بگویم...

برای درک دیدگاه های اوجالان در رابطه با مساله کُرد، روژاوا، پروسه صلح و قندیل و پ.ک.ک، کتاب با اهمیتی است.

شاید اهمیت این کتاب بیش از هرچیز دیگری برای فهم بهتر "بازی" میان اردوغان و اوجالان باشد و لازم باشد تا در میان صفحات این کتاب جستجو کنیم.

از طرفی اردوغان و از طرف دیگر اوجالان. بازیگردانان اصلی این دو هستند. سخن پایانی نیز از آن آنها است. همچون تمام رهبران کاریزماتیک، این دو نیز "خود محور" هستند. این نیز حقیقتی انکار ناپذیر است.

گویا این کستاخی و تکبر و "مسمومیت قدرت" اردوغان، اطرافیانش را بسیار آزرده است. وضعیت آپو بسیار متفاوت است. از این منظر که اجازه چاپ کتابش را به او داده مشخص است که آشکارا بازی می کند. اما زمانی که کتاب را مطالعه می کنید پی خواهید برد که کار هیات امرالی نیز با او بسیار دشوار است و باید به آنها خسته نباشید گفت و برایشان آرزوی صبر و حوصله کرد.

حقیقتا کارشان سهل و آسان نیست. آپو فرد خوش رویی است، گاها با حرف زدن سر شوخی را باز می کند، کسی است که می داند چگونه دل طرف مقابل را بدست بیاورد، اما همزمان نیش و کنایه هایش زهراگین هستند، حتی گاها ترسناک هستند.

علی رغم این، کار آنها تنها محدود به آپو نمی ماند. پیام را از او می گیرند و نباید برداشتی اشتباه از آن بکنند. پس از آن به آنکارا رفته و با حکومت و هاکان فیدان رئیس میت دیدار می کنند. سپس سری ثریا اندر پیام های مهم اوجالان را به دست اردوغان می رساند. پس از آن به قندیل می روند. سپس یکبار دیگر به امرالی باز می گردند. البته در این میان فعالیت رسانه ای و گفتگو و پاسخ دادن به آنها، که کار سختی است.

اما پروسه ای که از آن با عنوان پروسه صلح یاد می کردیم و نزدیک به سه سال به درازا کشید، همچون پیشتر که گفته بودم، بازی میان اردوغان و اوجالان بود و حرف آخر را این دو شخص می زدند. میزان انتظارات از [نتیجه] این "بازی" که در خلال سال های ۲۰۱۳ و ۲۰۱۵ در جریان بود، توسط این دو عامل اصلی گاهی افزایش پیدا می کرد و گاهی نیز کاهش می یافت. اما این مهم را با هم و در یک زمان انجام نداده اند. در بعضی موارد سطح انتظارها بسیار افزایش یافته و در برخی موارد نیز بسیار کاهش یافته است. در رابطه با عدم شکست مذاکرات اوجالان بسیار صبورانه تر و هوشیارانه تر رفتار کرده است. چراکه اوجالان به خوبی به این موضوع واقف بوده که "مذاکرات" مخفی و غیر مستقیم اش با اردوغان، هم برای او و هم برای مساله کُرد و مشروعیت حزب کارگران کُردستان در میان افکار عمومی ترکیه به سود آنها تمام شده است. خارج از این نیز مخاطب قرار گرفتن اوجالان از سوی دولت، جایگاه اوجالان را در میان جامعه کُردی ترفیع داده است.

در میان صفحات این کتاب نکته بسیار جالب توجه وجود داشت. مفهوم راه حل [صلح] از دید اردوغان و اوجالان، بسیار متفاوت بود. به عبارت دیگر دیدگاه نهایی هردو در رابطه با مساله صلح یا به معنای انگلیسی آن "end game" بسیار متفاوت بود. درک اردوغان از این مساله خلع سلاح پ.ک.ک بود. برای این مهم هم در مقابل چشمان اوجالان توطه را رهبری می کرد و آزاد کردن مرحله به مرحله اوجالان را نیز همچون تله ای در مقابل آنها گسترانیده بود.

لازم است تاکید کنم که هردو بازیگر اصلی بدون شک از این اختلاف دیدگاه بزرگ که میانشان بود مطلع بودند. اما علی رغم آن به بازی ادامه می دادند. هیچ نباشد به مدت سه سال به گفتگوها ادامه دادند. آیا کار بدی کردند؟ البته که نه. در بسیاری از صفحات "یادداشت های امرالی" که اوجالان نیز به درستی به آن اشاره کرده، در این مرحله انسان ها کشته نشدند و هیچ خون و اشکی ریخته نشد. حتی آشتی در میان مردم گسترانیده شد، چراکه به مدت سه سال هیچ مادری بر بالین فرزندش نگریست. پس از خواندن کتاب این فکر نیز به ذهنم رسید. اردوغان پروسه صلح را تنها به این دلیل ادامه داد که آرای بیشتری از صندوق های رای نصیبش شود. یا تنها در راستای این هدف پروسه را استارت زد. در کل کار بیهوده ای کرد. بدون اینکه هیچ گام آشکار و مهمی برداشته باشد، با فریب طرف مقابل سعی کرد برای خود زمان بخرد.

مشخص است که اوجالان – قندیل و ه.د.پ نیز- از این تاکتیک اردوغان برای فریبشان مطلع بودد. اما علی رغم آن به بازی ادامه داد. برهم زدن بازی را برای اردوغان گذاشته بود. اردوغان گفت "هیچ میزی وجود ندارد، کمیته تحقیقی نیز در کار نیست، مساله ای به نام مساله کُرد هم وجود ندارد"، علی رغم اینکه از توافق دولمه باخچه مطلع بود، از قبول آن سرباز زد و پس از شکست در انتخابات ۷ ژوئن، با تمام قدرت بر تبل جنگ کوبید و اینگونه بود که به کسی بدل شد که بازی را برهم زد.

از ۵ آپریل ۲۰۱۵ به اینسو سیاست بیرحمانه ای برای به انزوا کشاندن اوجالان در پیش گرفته شده است و آغاز کننده این نیز اردوغان بود. آخرین دیدار و گفتگوی هیات امرالی با اوجالان که متن آن نیز در کتاب آمده است متعلق به ۱۴ مارس ۲۰۱۵ است. از آن تاریخ به اینسو دیدگاه اوجالان چگونه بوده است؟ جنگ و بحران کنونی را چگونه تفسیر می کند؟ چه انتقاداتی را متوجه اردوغان و قندیل می کند؟ ما نمی دانیم. اینگونه بهتر است که دولت از آن مطلع شود.

پس از اینکه خواندن کتاب را به پایان رساندم، به آسانی به این نتیجه رسیدم که در در بسیاری از نقاط یادداشت های امرالی احساس می شود که اوجالان به خوبی می دانسته که خط اردوغان سرانجام در را به روی یک مرحله خونین دیگر باز خواهد کرد.

در پایان می خواهم دو دیدگاه خودم را نیز بیان کنم:

۱-در خلال این سه سال تاکتیک کلاسیک دولت برای به جان هم انداختن طرف ها و افکندن اختلاف میان اوجالان و قندیل و همچنین تلاش برای ایجاد انشعاب در صفوف پ.ک.ک یکبار دیگر در مقابل اوجالان به شکست انجامید.

۲-علی رغم اینکه اوجالان بیش از ۱۵ سال آزگار است به تنهایی در یک سلول تنگ محبوس شده است، هنوز برای یک راه حل صلح آمیز، همچون یک رهبر نقش خود را ایفا می کند و این قابل ستایش است.

سخن آخر:

اگر قائل به یک راه حل و صلح باشیم، نقش اوجالان همچون عاملی تعیین کننده بسیار حائز اهمیت است.