فمنیسم به دنبال دنیایی بهتر برای هردو جنس است

هیات تحریریه "قادینلر دونیاسی": نوریه علویه، عزیزه حیدر، امینه سحر علی، مکرم بلکیس، عطیه شکران، نبیله عاکف، مصادت بدرخان، ملیحه جنان

نوریهعلویه مولان جولَک روزنامه نگار، فعال زنان و نویسنده در سال ۱۸۹۳ در شهر گورمَ (Göreme ) چشم به جهان گشود. او یکی از پیشگامان تغییرات سیاسی و اجتماعی در امپراطوری عثمانی خصوصا درحوزه زنان بوده است. 

نوریه همچون دختران هم دوره خودش در سن ۶ سالگی توسط خانواده اش برای تحصیل به مراکزی به نام "مکتب" که در دوره عثمانی دایر بودند فرستاده شد. اکثر منابع او کُرد معرفی کرده اند، با این اوصاف شماری از منابع نیز ملیت او را چِرکس می دانند. مادر او "صفیه خانم" و پدرش "محمود یِدیج" هردو کشاورز بودند. 

نوریه در ۱۳ سالگی با مردی که بسیار از او بزرگتر بود ازدواج کرد، اما این ازدواج به دلیل مرگ زود هنگام همسرش دوام زیادی نیاورد.

علویه در ۲۰ سالگی با "رفعت مولان زاده" روزنامه نگار و فعال سیاسی کُرد ازدواج کرد. این ازدواج سرآغازی برای شروع روزنامه نگاری و فعالیت های سیاسی علویه شد. همسر او رفعت مولان مدافع حقوق زنان بود و در این راه حامی علویه به حساب می آمد. 

آغاز به کار علویه برای حقوق زنان و مطرح کردن خواسته زنان مصادف بود با سال های پایانی امپراطوری عثمانی. تنش در روابط بین امپراطوری عثمانی و کشورهای اروپایی به خصوص پس از دوره "تنظیمات" افزایش یافته بود و  به واسطه قدرت گرفتن سوسیالیست ها در اروپا امپراطوری عثمانی نیز درگیر مسائل حقوق زنان و برابری شده بود. 

در همین اثناء علویه تصمیم می گیرد که اولین نشریه فمینیستی و مخصوص زنان را در امپراطوری عثمانی منتشر کند. "قادینلردنیاسی" به معنای دنیای زنان در ۴ آپریل ۱۹۱۳ منتشر شد. این نشریه در ۱۰۰ شماره اول به صورت روزانه و بعد از آن به صورت هفته نامه منتشر شد. بعضی منابع گفته اند که علویه سرمایه برای روزنامه دنیای زنان از همسر اولش به ارث برده بوده است.

علویه در همان سال ۱۹۱۳ به همراه شمار دیگری از فعالین زن انجمن مدافع حقوق زنان ( Müdafaa ı hukukı nısvan cemiyeti ) را تاسیس می کند.

نشریه قادینلر دنیاسی نشریه ای کاملا زنانه بود و تمام نویسنده های آن را زنان تشکیل می داده اند. یکی از همراهان علویه "٬مِصادَت بدرخان" نوه دختری "میر بدریخان" یکی ازرهبران جنبش ناسیونالیست کُردی بوده است که او نیز همراه با علویه خانم هم در روزنامه دنیای زنان و هم در انجمن مدافع حقوق زنان عثمانی فعالیت می کرده است. او فرانسه را به خوبی می دانسته و از چندین نمایشنامه را از زبان های فرانسه به زبان عثمانی و برعکس ترجمه میکرده است. از نوشته های معروف مصادت در نشریه قادینلر دنیاسی می توان به "چند همسری واسلام"، "محمد و زنان" اشاره کرد. در سال ۱۹۱۹ مصادت به همراه زنان دیگر انجمن تعالی زنان کُرد را تاسیس می کنند که شاخه ای ازانجمن تعالی کُردستان بوده است. زنان عضو این انجمن اکثر تحت تاثیر انجمن مدافع زنان بوده اند. 

هدف نشریه دنیای زنان، متحد کردن زنان و بیداری زنان درجامعه بوده است. این نشریه در مدت زمان کمی به صدای زنان درعثمانی تبدیل می شود و اتنیک و مذهب و فرقه و … در صفحات این نشریه حضوری کمرنگ داشته اند، در مقابل وجه اشتراک مطالب این نشریه موضوع زنان و مسائل مربوط به آنان بوده که موجبات همبستگی بیشتر را میان زنان به وجود آورده بود. این نشریه کاملا زنانه بوده و تمام فعالیت ها از نویسندگی تا چاپ و پخش آن توسط زنان صورت می گرفته است. دنیای زنان نشریه ای برای همه طبقات اجتماعی بود و بدون توجه به اتنیک یا مذهب زنان میتوانستند از این تریبون صدای خود را به گوش جامعه برسانند.

علویه خانم درباره هدف از انتشار نشریه قادینلر دنیاسی میگوید:

من به این می اندیشیدم که چگونه میتوانیم در زندگی مطیع وار و بی فایده مان تغییرایجاد کنیم. به عقیده من برای حرکت به جلو جسارت و شجاعت معنوی و عملی لازم است. ما در حال حاضر در دوره اصلاحات وروشنگری هستیم. میدانم که برای پیشرفت در جامعه باید شخصیت مدرن، ذهن و روح خود را پرورش دهیم. دراین عصر بیداری و با جامعه ای که مبتنی بر پیشرفت در علوم اجتماعی است، تصمیم گرفتم نشریه ای را منتشر کنم که زنان را به گام برداشتن در مسیر توسعه تشویق کند. 

(نشریه قادینلردنیاسی، شماره ۵ سال ۱۹۱۳، نوشته نوریه علویه با امضای قادینلر دنیاسی)

اکثر سرمقاله های این نشریه را علویه خانم با عنوان کادینلردنیاسی می نوشته است. اما بعدها ستونی به نام "من چه فکر میکنم" را می نوشته که به نام های نوریه علویه و علویه مولان منتشر می شد. 

نشریه دنیای زنان همچنین به زبان فرانسه نیز ترجمه و چاپ میشده است، چراکه علویه و همکارانش میخواستند که با زنان فعال  و به خصوص جنبش زنان در اروپا ارتباط داشته باشند. مصادت بدرخان یکی از فعال ترین افراد و مترجمان این نشریه به فرانسه بوده است.

دیدگاه های علویه بسیار مدرن و تابوشکنانه بوده است، برای مثال می توان به بخش هایی از مقالات وی اشاره کرد: 

یکی از بهانه های مردان برای جلوگیری از کسب در آمد زنان برای زندگی خودشان این است که آنها می گویند زنان به درستی آموزش ندیده اند و تجربه ندارند. آیا تمام مردان تاجر به مدرسه تجارت رفته اند؟ آیا آنها تحصیلات عالی دارند؟ واقعیت این است که بسیاری از آنها بی سواد هستند.

"بخشی از مقاله "زنان در انتظار کسب و کار" نوشته علویه مولان از شماره ۱۵۷ نشریه دنیای زنان"

 و یا در مطلب دیگری میگوید:

هنگامی که زنان ازقشرهای گوناگون در جامعه حضور می یابند و خواهان حقوقشان هستند، شماری از مردان هراسان میشوند. آنها میترسند که قدرت و درآمد خود را از دست بدهند و آن نصیب زنان شود. مطمئنا این هراس نشانه ای از عدم اعتماد به نفس و ضعف است. 

من در شماره ۱۶۴ نشریه دنیای زنان از دستمزد پایین زنانی که دراداره پست کار میکنند شکایت کردم و خواهان افزایش حقوق برای آنها بودم.

برخی از مردان از این درخواست من احساس خطر کرده اند. آنها فکر میکنند که زنان تمام مشاغل دولتی را اشغال میکنند. بعضی از آنها به دفتر نشریه نامه فرستاده اند و خواهان کمک شده اند. بنابراین آنها به وضوح ضعف را در خودشان نشان داده اند. ما آن نامه ها را به دقت مطالعه کردیم و میتوان گفت که بهترین راه برای تجزیه و تحلیل، درک روح و ذهن مردان بود. یکی از نامه ها واقعا ما را تحت تاثیر قرار داد. احساس کردیم که او خواهان همدردی و تسلی از جانب ما است. 

هدف از فمینیسم نه تنها بهبود زندگی زنان، بلکه ارتقای زندگی مردان نیز است. فمینیسم امکان زندگی بهتر، شادتر و انسانی را برای هر دوجنس میخواهد. 

چرا نباید یک زن، یک همسر آینده و مادر که همچون مردان با استعداد، روشنفکر و تحصیلکرده است مًزد یکسانی همچون یک مرددریافت کند؟ و چرا او به جای اعتراض به حقوق و سهم برابر باید در برابرش سکوت پیشه کند و منفعل باشد؟ 

دوست عزیزمن این بسیار منفعلانه است، فمینیسم نمیتواند اجازه دهد که او [این بی عدالتی] را بپذیرد. 

(دنیای زنان ٬ شماره۱۶۶٬ به تاریخ ۲۲ مارس ۱۹۱۸ به قلم نوریه علویه ) 
 
نشریه قادینلر دنیاسی تا سال ۱۹۲۱ به انتشار خود ادامه داد و در سال ۱۹۲۳ هنگامی که رفعت مولان به خاطر مخالفتش با آتا ترک تعبید شده بود علویه از او جدا شد. ۸ سال بعد با مردی فیزیکدان به نام علی جولیک که از خودش ۱۰ سال کوچک تر بود ازدواج کرد. این ازدواج هیچگاه از سوی خانواده علی پذیرفته نشد. 

نوریه علویه هیچ فرزندی نخواست و دختری به نام لطفیه را به فرزند خواندگی قبول کرد. علویه به همراه علی جولیک به انطاکیه رفت و در این شهر کتابخانه ای به نام خود بازگشایی کرد. علویه سرانجام در سال ۱۹۶۴ و در سن ۷۱ سالگی در انطاکیه درگذشت.

منابع:

A Biographical Dictionary of Women!s Movements and Feminisms: Central, Eastern and South Eastern Europe, 19th and 20th Centuries
Francisca de Haan (Editor), Krassimira Daskalova (Editor), Anna Loutfi (Editor
Central European University Press (1 Jan. 2006)

Kurdish Awakening: Nation Building in a Fragmented Homeland
Ofra Bengio -University of Texas Press

Feminism and feminist history_Writing in Turkey: the discovery of ottoman feminism 
Serpil Cakir